παραγωγη διδακτικου υλικου για την γλωσσα-εκφραση-εκθεση α' λυκειου
κριτηρια αξιολογησησ
ΘΕΜΑ: ΜΟΔΑ-ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ
ΔΙΑΣΑΦΗΣΗ ΕΝΝΟΙΩΝ
Η ενδυμασία υπήρξε πάντοτε ένα βασικό πολιτισμικό στοιχείο, κάθε κοινωνίας, ένα είδος πολιτισμικής έκφρασης ως εξωτερίκευση του εσωτερικού κόσμου. Στοιχείο, εξάλλου, του πολιτισμού κάθε εποχής και του κάθε λαού ξεχωριστά συνιστά η αισθητική του, που εκφράζεται, σε μεγάλο βαθμό, με τις επιλογές που αφορούν την εξωτερική εμφάνιση του ανθρώπου.
Ως προέκταση και απεικόνιση του ανθρώπινου σώματος συνιστά στοιχείο μέσο του οποίου διαφαίνονται:
• η ιδιαίτερη αισθητική (καλαισθησία) ενός λαού ή ενός μεμονωμένου ατόμου
• οι κλιματολογικές ιδιαιτερότητες μιας χώρας που επιβάλλουν την έννοια της χρηστικής-πρακτικής αξίας του ενδύματος
• οι αξίες μιας κοινωνίας, οι προτεραιότητες και οι ιεραρχήσεις τους
• οι παραδόσεις, τα ιδιαίτερα εθνολογικά στοιχεία της ταυτότητάς του
• η κοινωνική/ταξική διαστρωμάτωση (συχνά οι κοινωνικές τάξεις χρησιμοποιούν την ιδιαίτερη ενδυματολογική εμφάνιση ως στοιχείο που τις ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες)
• η ιδιαιτερότητα της προσωπικότητας ενός ατόμου
«Η κοινωνία είναι θεμελιωμένη πάνω στην ενδυμασία». (Τ. Carlyle)
Μόδα είναι η επικράτηση μιας ενιαίας (κοινής, γενικευμένης) αισθητικής και κοινοτικής αντίληψης σχετικά με την εξωτερική εμφάνιση του ατόμου (ένδυση, υπόδηση, κόμμωση) και τη γενικότερη συμπεριφορά του, τη διακόσμηση του σπιτιού, τη διατροφή, τον τρόπο ψυχαγωγίας, τον τρόπο ζωής κ.λπ.
Χαρακτηριστικά της μόδας:
• η ευμεταβλητότητα, η αστάθεια (η μόδα διαφοροποιείται σε σύντομο χρονικό διάστημα)
• η παροδικότητα (η ολιγόχρονη διάρκειά της)
• η ασύνειδη υποταγή στα κελεύσματά της (με την προβολή συγκεκριμένων προτύπων)
• η ομοιομορφοποίηση (με την επιβολή κοινού αισθητικού κριτηρίου και την ισοπέδωση της ιδιαιτερότητας των επιλογών).
« Υπάρχει μια άστατη, γεμάτη πειρασμούς Θεά, φανταστική στα. γούστα της, παιχνιδιάρα στο στολισμό της, κάθε εποχή φαίνεται να φεύγει, επιστρέφει όμως ανατέλλοντας πάλι.
Πρωτέας είναι ο πατέρας της, το όνομά της είναι Μόδα». (Βολταίρος)
ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΜΟΔΑΣ
1. Κοινωνικοί Λόγοι
• η ανάγκη του ατόμου να διαμορφώσει τις επιλογές, τη συμπεριφορά και την αισθητική του με βάση τα κριτήρια που θεωρούνται κοινωνικώς αποδεκτά
• πολλοί υιοθετούν άκριτα οποιοδήποτε αισθητικό νεοτερισμό, για να επιδείξουν:
ο την κοινωνική τους διαφοροποίηση, που τους επιτρέπει να ακολουθούν μια δαπανηρή ενδυματολογική ή ψυχαγωγική επιλογή ο την κοινωνική τους ανέλιξη, απόρροια του νεοπλουτισμού τους ο την προοδευτικότητά τους και την αποστροφή τους προς οποιονδήποτε συντηρητισμό
2. Οικονομικοί Παράγοντες
Η μόδα επιβάλλεται από οικονομικούς παράγοντες και τους μηχανισμούς τους που, για να ανταπεξέλθουν στον έντονο ανταγωνισμό και να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη
• προπαρασκευάζουν την αισθητική του καταναλωτικού κοινού, αξιοποιώντας, κυρίως, τις τεχνικές της διαφήμισης (επίκληση στο συναίσθημα, λανθάνοντα αξιολογικό χαρακτηρισμό, επίδειξη των ιδιοτήτων του προϊόντος κ.λπ.) μέσω των ΜΜΕ, της βιομηχανίας του θεάματος κ.λπ.
• διαμορφώνουν το αισθητικό κριτήριο του αγοραστή/καταναλωτή με μεγάλη επιδεξιότητα, ώστε να έχει την ψευδαίσθηση της προσωπικής επιλογής
3. Ψυχολογικά Αίτια
Η μόδα έχει επεκταθεί σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, γιατί:
• ανταποκρίνεται σε μια ψυχολογική ανάγκη του ανθρώπου, στην ικανοποίηση της φιλαρέσκειάς του, που σχετίζεται με την αυτοεπιβεβαίωση και τη βελτίωση της αυτοεικόνας του
• ως αισθητική αλλαγή καταπολεμά την πλήξη, την ανία, τη μονοτονία. Η διαρκής παρουσία της ίδιας εικόνας κουράζει ψυχικά, γιατί διατηρεί τις ίδιες μονότροπες παραστάσεις. Ιδιαίτερα στην εποχή μας, που κυριαρχεί η ομοιομορφία και η βιομηχανοποιημένη αισθητική των κατασκευών και της διαμόρφωσης των οικιστικών χώρων, καθίσταται ψυχολογικά πιο αναγκαία η αίσθηση της αλλαγής που υπόσχεται η μόδα
• τονώνει την κλονισμένη αυτοπεποίθηση των ατόμων εκείνων που διακατέχονται από συμπλέγματα κατωτερότητας
Ειδικά οι νέοι (βλ Έκφρ.-Έκθ. Λ' Λυκείου, σελ. 191) επηρεάζονται από διάφορα ψυχοβιολογικά γνωρίσματα της ηλικίας τους:
είναι πιο ορμητικοί, ανοιχτοί στους πειραματισμούς και περισσότεροι ευπροσάρμοστοι ή λιγότερο κατασταλαγμένοι (χειραγωγούνται, μιμούνται, επηρεάζονται από πρότυπα) υιοθετούν πιο εύκολα ξενόφερτα πρότυπα και τρόπο ζωής (στην ένδυση, ομιλία, μουσική, κ.λπ.) θεωρούν το καινούργιο προοδευτικό (και άρα, αποδεκτό), ενώ το παλιό συντηρητικό και απορριπττέο, είναι περισσότερο ευάλωτοι γιατί φοβούνται την απόρριψη από τους συνομηλίκους, τονώνουν την αυτοπεποίθησή τους μέσω της διαφορετικότητας, είναι και ματαιόδοξοι, αντιδρούν στο περιβάλλον τους, εκδηλώνουν τη δυσαρέσκειά τους, αμφισβητούν το κατεστημένο κλπ.
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
ΘΕΤΙΚΕΣ
Η μόδα
1. συνιστά σημαντικό παράγοντα οικονομικής ανάπτυξης, γιατί:
• διευρύνει τις εμπορικές δυνατότητες των επιχειρήσεων
• αυξάνει την κατανάλωση, εξαιτίας της επέκτασης των αγορών με τα διαρκώς εμφανιζόμενα προϊόντα
• δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας με τις ειδικότητες που απαιτούνται στον τομέα της μόδας (πανίσχυροι οικονομικοί κολοσσοί στον χώρο της μόδας, εκπομπές, ειδικές στήλες και αφιερώματα, ακόμη και ειδικά έντυπα αφιερωμένα στη μόδα κ.λπ.)
2. όταν διακρίνεται για την υψηλή αισθητική, αναβαθμίζει το αισθητικό κριτήριο με νέα στοιχεία, με αποτέλεσμα να:
• καλλιεργείτο καλαισθητικό κριτήριο του ατόμου
• αναπτύσσει την αίσθηση της κομψότητας και της ωραίας εμφάνισης
• καλύπτει φυσικές ατέλειες
• προάγει τη δημιουργική φαντασία και την προσωπική ελευθερία μέσω της δυνατότητας πολλαπλών επιλογών
• η ίδια η μόδα συχνά υψώνεται στη σφαίρα της τέχνης (σχήματα, χρώματα) αλλά και αποτελεί μέσο έκφρασης κοινωνικών και καλλιτεχνικών ρευμάτων (φεμινισμός, χίππυς, πανκς, σκιν χεντς κ.λπ.)
3. επιδρά ευεργετικά στον ψυχισμό του ανθρώπου, γιατί:
• απαλλάσσει από την αισθητική μονοτονία και την πληκτική συνήθεια, ανανεώνει
• τονώνει την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση όσων διακατέχονται από συμπλέγματα μειονεξίας σε σχέση με την εξωτερική τους εμφάνιση
• δίνει χαρά και ψυχική αγαλλίαση, έστω πρόσκαιρη και επιφανειακή (για ένα καινούργιο ρούχο, μια νέα διακόσμηση κ.λπ.)
ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ
1. Η άκριτη προσκόλληση στα κελεύσματα της μόδας αυξάνει το πνεύμα καταναλωτισμού και επιβαρύνει τον καταναλωτή με δαπανηρές αγορές δευτερεύουσας σημασίας αγαθών. Στην προσπάθειά του, μάλιστα, να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της μόδας, υπερεργάζεται, γεγονός που αποβαίνει σε βάρος του ελεύθερου χρόνου του και της ανάπτυξης δημιουργικών ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων. Απαιτεί χρήμα, χρόνο και συχνά άγχος και αγωνία.
2. Διαμορφώνει μια ιδεολογική αντίληψη/τάση, σύμφωνα με την οποία το άτομο εξιδανικεύει τη σωματική διάσταση και αποδίδει μείζονα προτεραιότητα στην εμφανισιακή του υπόσταση. Έτσι, με την προβολή των ασήμαντων και εφήμερων και των παραγκωνισμό των σημαντικών, ταυτίζει το «φαίνεσθαι» με το «είναι» και αδιαφορεί για την πνευματική του καλλιέργεια. Συναφής είναι εδώ και η εμπορευματοποίηση ιδανικών όπως η ομορφιά και η καλαισθησία.
3. Η μόδα, ενώ φαίνεται πως συνιστά αντισυμβατική πράξη που εναντιώνεται στην ένταξη του ανθρώπου σε ομαδοποιήσεις και απελευθερώνει τους θιασώτες της από το κατεστημένο και το παραδοσιακό, στην πραγματικότητα εγκλωβίζει σε νέες αισθητικές φόρμες και ομοιομορφοποιεί την αισθητική και τις ευρύτερες προτιμήσεις του. Εντάσσεται, λοιπόν, και αυτή στους μηχανισμούς χειραγώγησης του ατόμου, είναι μέσο ελέγχου του τρόπου ζωής και χειραγώγησης.
4. Αναπτύσσει τη μιμητική διάθεση και την ξενομανία, όταν επιβάλλει την προτίμηση του καταναλωτή σε ξενικά προϊόντα, στο πλαίσιο της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης αγοράς.
5. Καλλιεργεί ένα αντιπαραδοσιακό πνεύμα, που όταν γενικεύεται ως τρόπος ενδυματολογικής εμφάνισης, σκέψης και συμπεριφοράς:
• υπονομεύει την αισθητική ιδιοπροσωπία ενός λαού και
• μπορεί να επιφέρει την πολιτιστική αλλοτρίωση.
6. Αμβλύνει το αισθητικό κριτήριο, με συνέπεια να:
• εμποδίζει το άτομο να διαμορφώσει μια καθαρά προσωπική αντίληψη για το ωραίο, σύμφωνα με τα σωματομετρικά του δεδομένα
• δυσχεραίνει την αυτόβουλη επιλογή και οδηγεί στη μαζοποίηση.
Στην εποχή μας η εξάλειψη των ιδιαιτεροτήτων αναφορικά με την ενδυμασία, υπόδηση, κόμμωση, και, κυρίως, τον τρόπο ψυχαγωγίας των χωρών οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις επιδράσεις της διεθνοποιημένης μόδας.
ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΕΝΔΥΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΟΜΟΙΟΜΟΡΦΙΑΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ
1. Οι διεθνείς ανταλλαγές και συναλλαγές (εμπόριο, βιομηχανική παραγωγή) στο πλαίσιο μιας παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Σε αυτήν κυριαρχούν οι πολυεθνικές βιομηχανίες στο χώρο της ενδυμασίας, που υπερισχύουν με την επωνυμία τους και τη δυνατότητα προβολής τους σε βάρος των μικρών/εθνικής εμβέλειας.
2. Ο διεθνοποιημένος χαρακτήρας της σύγχρονης μόδας που επιβάλλει μέσω των προτύπων της μια κοινή αισθητική και ομοιομορφοποιεί τις προτιμήσεις και τις ενδυματολογικές επιλογές των πολιτών όλων των χωρών.
3. Η βιομηχανοποίηση της παραγωγής με τη μηχανοποίηση των μέσων έχει ως συνέπεια τον τυποποιημένο και ομοιόμορφο χαρακτήρα των ενδυμάτων. Έτσι, εξυπηρετείται η μαζική παραγωγή που μειώνει το παραγωγικό κόστος και μεγιστοποιεί τα κέρδη των βιομηχανιών.
4. Ο διεθνής χαρακτήρας της επικοινωνίας μεταξύ των χωρών, ο οποίος διευκολύνεται σήμερα με τις συνθήκες που έχουν διαμορφώσει τα επιτεύγματα του πολιτισμού μας, δηλ. μέσα και δίαυλους επικοινωνίας και πληροφόρησης, όπως:
• τα μέσα συγκοινωνίας και επικοινωνίας, κυρίως τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ, ο Τύπος κ.λπ.
• ο τουρισμός
• ο παγκόσμιος κινηματογράφος
• ο διεθνικός χαρακτήρας της σύγχρονης διαφήμισης (προβολή ξενικών προϊόντων).
5. Ο δημοκρατικός χαρακτήρας των αναπτυγμένων κοινωνιών στις οποίες έχουν αμβλυνθεί, σε μεγάλο βαθμό, οι διαφορές μεταξύ των κοινωνικών τάξεων. Έτσι, δεν υπάρχουν οι ιδιαίτερες ενδυματολογικές επιλογές, που στο παρελθόν αποτελούσαν στοιχείο ενδεικτικό της διαφοροποίησης μεταξύ των τάξεοιν.
6. Η αντίληψη του κοσμοπολιτισμού που χαρακτηρίζει ένα μέρος των πλουσιότερων κοινωνικών ομάδων του πληθυσμού μιας χώρας σε συνδυασμό με το αντιπαραδοσιακό πνεύμα και την άμβλυνση της εθνικής συνείδησης ενός αριθμού ατόμων.
ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ
«Αν σωπαίναμε και δε μιλούσαμε, τα ρούχα μας και η κατάσταση του σώματός μας
θα πρόδιδαν τη ζωή που ζούμε». (Σαίξσπηρ)
Η εξωτερική εμφάνιση του ανθρώπου σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τα ιδιαίτερα στοιχεία της προσωπικότητάς του. Μπορεί η ταύτιση του «φαίνεσθαι» με το «είναι» να συνιστά μια απόλυτη και δογματική αντίληψη, όμως η επιλογή της εξωτερικής εμφάνισης είναι ενδεικτική πολλών στοιχείων του χαρακτήρα. Επομένους, μπορεί κανείς να μαντέψει ως ένα μεγάλο βαθμό, πολλά στοιχεία του εσωτερικού κόσμου. Συγκεκριμένα:
1. Η επιλογή της εξωτερικής εμφάνισης προσδιορίζει το βαθμό της αντίστασης του ατόμου στα σύγχρονα ρεύματα ή και το βαθμό της προσαρμοστικότητας του- άλλωστε είναι φυσική τάση του ανθρώπου η αναζήτηση του καινούργιου, του σύγχρονου, σύμφωνα με τα δεδομένα κάθε εποχής, τα οποία συχνά αναπροσαρμόζονται. Ανάλογα με τις ενδυματολογικές προτιμήσεις χαρακτηρίζεται κανείς ως σύγχρονος/προοδευτικός ή συντηρητικός.
2. Οι κοινωνικές αντιλήψεις του ατόμου διαφαίνονται από τα ιδιαίτερα στοιχεία της εμφάνισής του:
• οι άνθρωποι που είναι προσηλωμένοι σε παραδοσιακές αξίες, επιλέγουν να εκφραστούν μέσω της κλασικής εμφάνισης που αδιαφορεί για τα προβαλλόμενα σύγχρονα εμφανισιακά πρότυπα
·- · με την ενδυματολογική τους έκφραση ορισμένοι αισθάνονται την εσωτερική ανάγκη να καταδείξουν την κοινωνική τους διαφοροποίηση ή να επιδείξουν τον νεοπλουτισμό τους
• άτομα επηρεασμένα, συνήθως, από τον ευδαιμονιστικό και υλιστικό προσανατολισμό της εποχής, ταυτίζουν το «φαίνεσθαι» με το «είναι» και αποδίδουν ιδιαίτερη σημασία στην εξωτερική τους εικόνα (κενότητα/ ρηχότητα)
• είναι συνάρτηση των τάσεων κοινωνικότητας ή, αντίστροφα, απομόνωσης του ατόμου, π.χ. τάση συμμετοχής στις εξελίξεις (ή αδιαφορία για αυτές), επιθυμία κοινωνικής αποδοχής κ.ο.κ.
• είναι δηλωτική της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης του ατόμου
• η τοπική ενδυμασία αποτελεί στοιχείο διάκρισης (βλ Έκφρ.-Εκθ. Λ’ Λυκείου, σελ. 146-47).
3. Η εξωτερική εμφάνιση αποκαλύπτει πτυχές του ιδιαίτερου ψυχισμού του ανθρώπου. Αποκαλύπτει την ανθρώπινη προσωπικότητα προβάλλοντας το εγώ προς τα έξω και αποτελώντας μέρος του εαυτού μας (π.χ. ο απλός θα ντυθεί απλά, ο επιδειξιομανής φανταχτερά):
• υποδηλώνει το κατά πόσο το άτομο διακατέχεται από ανασφάλεια, αβεβαιότητα και από συμπλέγματα ανωτερότητας ή κατωτερότητας. Στις περιπτώσεις αυτές είναι επιρρεπές στα κελεύσματα της μόδας, αδιαφορώντας αν αυτή προσιδιάζει στα σωματομετρικά του δεδομένα.
• είναι δηλωτική του βαθμού της φιλαρέσκειας αλλά και της ματαιοδοξίας του ατόμου. Σε μια τέτοια περίπτωση επιλέγεται, συχνά, η επιτηδευμένη ή ακόμη και η εκκεντρική ενδυματολογική έκφραση.
• εκφράζει έντονη την ανάγκη του να βελτιώσει την αυτοεικόνα του, κυρίως όταν χαρακτηρίζεται από μειωμένη αυτοεκτίμηση.
• συχνά επηρεάζεται από διάφορα συναισθήματα, π.χ. περιέργεια, ζήλια, στέρηση, τάση εντυπωσιασμού και επιδειξιομανίας. Η ευχάριστη ψυχική διάθεση αντανακλάται στο προσεγμένο ντύσιμο (αποκαλύπτει τη διάθεση του ανθρώπου μια δεδομένη στιγμή).
4. Η εξωτερική εμφάνιση σχετίζεται με τον ιδεολογικό κόσμο του ανθρώπου. Άτομα με σταθερές αξίες, προσανατολισμένα σε ιδεολογικού χαρακτήρα επιδιώξεις:
• υποβαθμίζουν τη σημασία της εξωτερικής εμφάνισης και αδιαφορούν για τους νεοτερισμούς που επιβάλλει η μόδα
• συχνά, μάλιστα, θεωρούν τη συμμόρφωση στις επιταγές της ιδεολογική ενσωμάτωση στο κατεστημένο.
ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ
Η μόδα αποτελεί βασικό στοιχείο της σημερινής ζωής- θα ήταν ουτοπία να προτείνει κανείς την κατάργησή της. Χρειάζεται, όμως, μέτρο και αντίσταση στις αλλοτριωτικές επιδράσεις της. Το ιδανικό θα ήταν αν ο καθένας απ’ όλους μας λάνσαρε τη δική του προσωπική μόδα ως βίωμα και στάση ζωής για το καθετί που τον αφορούσε (ντύσιμο, διακόσμηση, ομιλία, μουσική κ.λπ.) κι αν αυτό γινόταν έπειτα από κριτική διαδικασία, φιλοσόφηση των πραγμάτων και σκέψη πολλή, που προϋποθέτουν με τη σειρά τους μια στέρεα παιδευτική διαδικασία ικανή να αναδείξει ολοκληρωμένες προσωπικότητες. Έτσι, το άτομο θα ιεραρχεί σωστά τις προτεραιότητές του και η μόδα δε θα μονοπωλεί το ενδιαφέρον του ατόμου ούτε θα γίνεται αυτοσκοπός. Θα θέτει προσωπικά κριτήρια για τη μόδα (ώστε να μη γελοιοποιείται νε επιλογές που δεν εναρμονίζονται με την προσωπικότητά του), θα κατανοεί ότι το ρούχο δεν πρέπει να φυλακίζει το σώμα και το πνεύμα του ανθρώπου, αλλά να το ξεκουράζει και να το αναδεικνύει. Απαιτείται λοιπόν:
* παιδεία, μόρφωση, ιδίως αισθητική αγωγή
* διαρκής προσπάθεια ολοκλήρωσης χαρακτήρα/προσωπικότητας και κατάκτησης εσωτερικής ελευθερίας
* ιδανικά, σωστά πρότυπα
* οξυμένη κριτική ικανότητα
* υπευθυνότητα
* εργασία (!), οικονομική άνεση, προσωπικές επιλογές
ΕΝΔΥΜΑ ΚΑΙ ΥΓΙΕΙΝΗ (βλ Έκψρ.-Έκθ. Α'Λυκείου, σελ. 191)
Ωφέλειες: Το κατάλληλο ένδυμα προφυλάσσει στις δύσκολες κλιματολογικές συνθήκες (κρύο, ζέστη κ.λπ.), ανακουφίζει το σώμα και προφυλάσσει τα ευαίσθητα σημεία (από μικρόβια κ.λπ.).
Βλάβες: Τα βαριά υφάσματα και τα πολλά ρούχα καταπονούν το σώμα και εμποδίζουν την ανθρώπινη δραστηριότητα, τα στενά ρούχα καταπιέζουν ζωτικά εσωτερικά όργανα και προκαλούν λιποθυμίες (!), η ακατάλληλη και ανθυγιεινή πρώτη ύλη καταπονεί και πληγώνει το σώμα, όταν δεν είναι προσαρμοσμένα στις κλιματολογικές συνθήκες δυσκολεύουν τη ζωή.
ΜΟΔΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ (βλ Έκφρ.-Έκθ. Λ'Λυκείου, σελ. 184-86)
Πράγματι, το ένδυμα είναι ένα είδος γλώσσας που δίνει πληροφορίες για την προσωπικότητα του ανθρώπου καθώς και των ομάδων που το χρησιμοποιούν. Η εκάστοτε πολιτική ιδεολογία εκφράζεται και ενδυματολογικά (π.χ. η βαριά και πολύχρυση στολή των μοναρχών, η στρατιωτική των δικτατόρων, το κοινωνικά αδιαχώριστο ένδυμα των δημοκρατιών). Στο κείμενο για τον Γκάντι επιβεβαιώνεται ότι η επιλογή ενδυμασίας σήμαινε έκφραση πολιτικής θέσης, η οποία:
* ήταν αντίθετη με τον δυτικό πολιτισμό και το αποικιοκρατικό καθεστο)ς στην Ινδία
* ήταν αντίθετη στην απομάκρυνση από την Ινδική παράδοση, που σήμαινε αυτόματα υποτέλεια στο δυτικό πρότυπο ζωής
* αντιπροσώπευε την εθνική ακεραιότητα
* συνέβαλε στην απόκτηση της αυτονομίας, αφού ο λαός είχε τη δύναμη της αυτοέκφρασης.
ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΘΕΜΑ: ΜΟΔΑ-ΕΝΛΥΜΑΣΙΑ
Α' ΚΕΙΜΕΝΟ
Η «γλώσσα» της μό&ας
«Τι είναι η μόδα τελικά;» έγραφε ο Οσκαρ Ουάιλντ. «Συνήθως είναι μια μορφή ασχήμιας τόσο ανυπόφορη που πρέπει να την αλλάζουμε κάθε έξι μήνες». Πράγματι, η μόδα, ως συστατικό στοιχείο της νεοτερικότητας, συνδέθηκε με τη συνεχή καινοτομία, την καταστροφή του παλαιού και τη δημιουργία του καινούργιου. Βασικό χαρακτηριστικό της μόδας είναι να επιβάλει ως νέο κανόνα ό,τι μέχρι χθες ήταν η εξαίρεση και να το εγκαταλείπει και πάλι όταν γίνει κοινός τόπος, κτήμα των πολλών. Συνδέεται συνεπώς με την αλλαγή, το καινούργιο και την εφευρετικότητα. Εν τούτοις, στην πραγματικότητα η μόδα δεν εισάγει ποτέ κάτι που είναι ουσιωδώς καινούργιο γιατί η αληθινή καινοτομία δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή και να απορροφηθεί γρήγορα στην πολιτισμική καθημερινότητα. Συχνές είναι αντίθετα οι αναφορές στο παρελθόν σε μόδες που εμφανίζονται ως καινοτόμες ή σε μετασχηματισμούς που είναι ήδη ορατοί σε άλλα πεδία.
Ως δυτικό «προϊόν», η μόδα ακολουθεί τις εξελίξεις της εκβιομηχάνισης και του καταναλωτισμού και μπορεί να θεωρηθεί ως ένα φαινόμενο με παγκόσμιες διαστάσεις που προωθεί την πολιτισμική ομογενοποίηση Ταυτόχρονα, ωστόσο, στο ίδιο πλαίσιο της νεοτερικότητας η μόδα ταυτίζεται με την προώθηση της ατομικότητας μέσω της διάκρισης. Συνεπώς, με έναν αντιφατικό τρόπο, η διαφοροποίηση μέσω της μόδας, που στηρίζει την ανάπτυξη της ατομικότητας, ακολουθείται από τον μιμητισμό προς τον «κανόνα» και την ομοιομορφία που ορίζει η εκάστοτε μόδα. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των τζινς τα οποία συνδυάζουν και τις δύο όψεις: είναι τόσο ένα «λαϊκό» ένδυμα όσο και ένα «εξαιρετικό». Τα τζινς επιβεβαιώνουν εξάλλου την πολιτισμική σημασία της μόδας στον σύγχρονο κόσμο εφόσον - στενά συνδεδεμένα με την αμερικανική πολιτισμική ηγεμονία - έφθασαν να συμβολίζουν ουσιώδη στοιχεία του δυτικού καπιταλισμού, όπως ο ελεύθερος χρόνος, η άνεση, η κοινωνικότητα.
Η σύνδεση μόδας και ατομικισμού έχει ως συνέπεια η μόδα αφενός να θεωρείται ένα μέσο αυτοέκφρασης και αναπαράστασης του εγώ και αφετέρου να ικανοποιεί ατομικές επιθυμίες. Ως προς την πρώτη λειτουργία της μόδας, δηλαδή τη μόδα ως «καθρέφτη του εαυτού», πολλοί αναλυτές, έχουν εισηγηθεί μια σημειολογική ανάλυση του ενδύματος ή της «γλώσσας των ρούχων». Η προσέγγιση αυτή θεωρεί πως με αυτή την «οπτική γλώσσα» μπορούν να αποκαλυφθούν αρκετά πράγματα. Στοιχεία όπως το χρώμα, το ύφασμα, η γραμμή κ.λπ. του ενδύματος ενσωματώνουν στο ένδυμα τις βασικές πολιτισμικές διακρίσεις του κοινωνικού φύλου, της ηλικίας, της κοινωνικής θέσης, της εθνικότητας. Καί πριν εξάλλου από την προσέγγιση αυτή του ενδύματος, η τεχνική της ανάγνωσης της πολιτικής θέσης ή της ηθικής ενός ατόμου βάσει του τρόπου που ντύνεται, ήταν ευρύτατα διαδεδομένη στην ιστορία του γυναικείου κινήματος.
Εντούτοις, παρ' όλο που το ένδυμα μπορεί να προσφέρει πληροφορίες για τη συμπεριφορά, παρ' όλο που γίνεται, επίσης, ένα είδος πολιτισμικής έκφρασης εξωτερικεύοντας τον εσωτερικό κόσμο, και παρά την αναντίρρητη σύνδεση μόδας και κοινωνικής τάξης, η «ανάγνωσή» του γίνεται εξαιρετικά δύσκολη γιατί οι μόδες έχουν ασταθή και αμφίσημα νοήματα, όπου η επιθυμία, η ευχαρίστηση και η φαντασία μπορούν να παίζουν έναν εξίσου σημαντικό ρόλο. Συχνά, εξάλλου, το ένδυμα χρησιμοποιείται όχι για να προβάλει αλλά για να συσκοτίσει την κοινωνική θέση ενός ατόμου ή, επίσης, για να εκφράσει επιθυμίες και προσδοκίες χωρίς να εξασφαλίζει την ικανοποίησή τους. Τέλος, σύμφωνα με τον Μ. Φουκό, χρησιμοποιήθηκε στη διαδικασία «πειθάρχησης» και «χειραγώγησης» του σώματος, κυρίως μέσω της στολής (στρατιωτικής και επαγγελματικής) και της γενικής «κανονικοποίησης» της ενδυμασίας για ειδικές περιπτώσεις, όπως γάμοι, κηδείες και άλλες τελετές.
(Χριστίνα Κουλούρη, Πηγή: Το Βήμα)
Β' ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να συνταχθεί η περίληψη του κειμένου (100-120 λέξεις). Μονάδες 25
Β.1. Για καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις να γράψετε την ένδειξη ΣΩΣΤΟ ή I ΛΑΘΟΣ σύμφωνα με το νόημα του κειμένου.
Χαρακτηριστικό γνώρισμα της μόδας είναι η ευμεταβλητότητα.
Η μόδα διαμορφώνει την πολιτιστική ιδιαιτερότητα των λαών
Η μόδα καταδεικνύει την ταξική θέση ενός ατόμου.
Ορισμένοι ακολουθούν την μόδα, για να αποκρύψουν την κοινωνική τους θέση.
Μονάδες 2
Β.2. «Συχνά το ένδυμα χρησιμοποιείται από ένα άτομο όχι για να προβάλλει, αλλά για να συσκοτίσει την κοινωνική του θέση». Να μετατρέψετε τη σύνταξη σε ενεργητική. Πότε χρησιμοποιείται η ενεργητική σύνταξη; Μονάδες 3
Β.3. «Η ενδυματολογική εμφάνιση σχετίζεται συχνά με την επαγγελματική ιδιότητα του ατόμου». Χρησιμοποιώντας τη φράση αυτή ως θεματική πρόταση, να γράψετε μια παράγραφο με παραδείγματα 100-120 λέξεων. Μονάδες 5
Β.4. Πώς υλοποιείται η συνοχή μεταξύ των περιόδων της πρώτης παραγράφου του κειμένου; Τι δηλώνουν οι σχετικές διαθρωτικές λέξεις; Μονάδες 2
Β.5. καινοτομία, μετασχηματισμός: με καθεμιά από τις λέξεις να σχηματίσετε από μια περίοδο λόγου που να αναδεικνύει το περιεχόμενό τους. Μονάδες 2
Β.6. «Η μόδα Θεωρείται μέσο αυτοέκφρασης και αναπαράστασης του εγώ». Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο λέξεων 70- 90 λέξεων το νόημα της φράσης. Μονάδες 6
Β.7. Να αντικαταστήσετε τις τονισμένες λέξεις της δεύτερης παραγράφου του κειμένου με άλλες συνώνυμές τους, χωρίς να αλλοιώνεται το περιεχόμενο. Μονάδες 3
Β.8. Να ετυμολογήσετε τις ακόλουθες λέξεις του κειμένου: ηγεμονία, συνέπεια, συσκοτίσει, προσδοκίες. Μονάδες 2
Γ.ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Γράφετε ένα κείμενο για τη σχολική εφημερίδα περίπου πεντακοσίων (500) λέξεων. Σ' αυτό, αφού αναφέρετε σύντομα περιπτώσεις όπου οι νέοι στην προσπάθειά τους να ακολουθήσουν τη μόδα οδηγούνται σε εξεζητημένες, προκλητικές και ακραίες μορφές συμπεριφοράς και εμφάνισης, να εξηγήσετε για ποιους λόγους παρουσιάζονται αυτά τα φαινόμενα, κυρίως κατά την εφηβεία.
Ή
Χαρακτηριστικό στοιχείο της αισθητικής της εποχής μας είναι η ενδυματολογική- ομοιομορφία, που προκαλεί το φαινόμενο της μαζοποίησης στον τρόπο της εξωτερικής εμφάνισης. Ποιοι είναι, κατά τη γνώμη σας, οι λόγοι/παράγοντες που οδηγούν στη σύγχρονη ενδυματολογική ομοιογένεια; (περίπου 500 λέξεις) Μονάδες 50
ΘΕΜΑ: ΝΕΟΙ - ΧΑΣΜΑ ΓΕΝΕΩΝ
ΔΙΑΣΑΦΗΣΗ ΕΝΝΟΙΩΝ Χάσμα γενεών είναι η διαφορά αντιλήψεων και νοοτροπίας και η συνακόλουθη αδυναμία συνεννόησης μεταξύ νέων και ηλικιωμένων. Οι διαφορές μπορούν να σχετίζονται με την αντίληψη του κόσμου, το νόημα της ζωής, το κόρος των αξιών και την καθημερινή συμπεριφορά ανάμεσα στη γενιά που βρίσκεται στο προσκήνιο της κοινωνικής δραστηριότητας και τη γενιά που ετοιμάζεται να την διαδεχτεί.
Οι συνηθέστερες μορφές του φαινομένου εντοπίζονται:
α. σε διαπροσωπικό επίπεδο, κυρίως στο πλαίσιο της οικογένειας ή στον σχολικό χώρο. Εκφράζεται με έντονες διαφωνίες και αντιπαραθέσεις μεταξύ των νέων και εκπροσώπων της άλλης γενιάς. Στην περίπτωση αυτή δεν εμφανίζεται η τάση συνολικών αντιλήψεων ή συλλογικών αντιδράσεων για την άλλη γενιά- η αντίθεση έχει προσωπικό χαρακτήρα, είναι δηλαδή προσωποπαγής.
β. σε ιδεολογικό επίπεδο και εκφράζεται ως γενικευμένη εναντίωση, διάθεση αντιπαράθεσης και απορριπτική στάση απέναντι στο σύνολο των ατόμων της άλλης γενιάς. Εκπηγάζει από την άκριτη υιοθέτηση στερεότυπων αντιλήψεων και προκαταλήψεων που αντιμετωπίζει ισοπεδωτικά το σύνολο των μελών μιας γενιάς, προσδίδοντάς τους μόνο αρνητικά χαρακτηριστικά.
ΑΙΤΙΕΣ (ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ)
1. Κύριο αίτιο της διάστασης ανάμεσα σε νέους και ηλικιωμένους είναι οι ιδιαίτερες συνθήκες (κοινωνικές, πολιτικές, πολιτιστικές κ.ά.) και η διαφορετική προοπτική κάθε εποχής. Τότε μια γενιά διαμορφώνει:
• τις δικές της αξίες
• τους κοινωνικούς στόχους
• τα ιδανικά της.
Το κοινωνικό πλαίσιο και οι ανάγκες διαφέρουν, βέβαια, από εποχή σε εποχή, αλλά ο άνθρωπος δεν προσαρμόζεται πάντα σ’ αυτές, παραμένει, συχνά, προσκολλημένος σε ιδέες και αρχές που δημιούργησε στην περίοδο της νεότητας.
2. Η διάσταση νέων-μεγαλυτέρων, επειδή συνοδεύεται από στοιχεία διαχρονικότητας, δημιουργεί κάποια προκατάληψη και σχετική αδιαλλαξία και στις δύο πλευρές. Έτσι, η διαμάχη υποδαυλίζεται από στοιχεία μη λογικά: οι νέοι απορρίπτουν «εκ των προτέρων» τους μεγαλύτερους ως συντηρητικούς και συμβιβασμένους και οι μεγαλύτεροι τις νεανικές ιδέες στο Α όνομα της «πείρας» που έχουν αποκομίσει από τη ζο)ή. Κατ’ αυτόν τον τρόπο λιγοστεύουν οι απόπειρες ιδεολογικής προσέγγισής τους και επέρχεται η έλλειψη επικοινωνίας.
3. Ο νέος περνά μια μεταβατική ηλικία, κατά την οποία προσπαθεί να επιβεβαιωθεί ως αυτόνομη ύπαρξη. Στη διάρκειά της επικρατεί κρίση προσωπική, ιδεολογική, ηθική, προκειμένου να γνωρίσει τον εαυτό του και τη ζωή. Όλα είναι συγκεχυμένα στη συνείδησή του, περιπίπτει σε αντιφάσεις, αισθάνεται ανασφαλής και εκδηλώνει επιθετική συμπεριφορά. Έρχεται, λοιπόν, σε σύγκρουση με τον εαυτό του και τον κοινωνικό του περίγυρο.
4. Τα αρνητικά κοινωνικά-οικονομικά και πολιτικά φαινόμενα μιας εποχής αρκετοί νέοι τα αποδίδουν συλλογικά στις προηγούμενες γενεές. Αυτό συμβαίνει λόγω της πολιτικής τους ανωριμότητας και της έλλειψης ορθής πολιτικοποίησης. Γι’ αυτό αδυνατούν να τα ερμηνεύσουν με βάση τις ιδιαίτερες πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες, που διαμόρφωσε η ιθύνουσα πολιτική και οικονομική εξουσία.
5. Οι νέοι, διαχρονικά, διακρίνονται για ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Τέτοια είναι:
• ο ρομαντισμός και ο έντονος συναισθηματισμός
• η περίσσεια ενεργητικότητα με την οποία είναι φύσει φορτισμένα λόγω της βιολογικής τους ακμής
• η στράτευσή τους σε αξίες, ιδεολογίες και οραματισμούς για τη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου
• η απορριπτική τους διάθεση απέναντι στις παραδοσιακές αξίες, τις αυθεντίες και τις συμβατικότητες
• η αποτίμηση με διαφορετικά κριτήρια των ηθικών αξιών
• η αναζήτηση και ευκολότερη υιοθέτηση των νεοτερισμών κ.ά.
Οι μεγαλύτεροι είναι:
• ρεαλιστές, πιο ορθολογιστές σε σχέση με τους νέους
• επιφυλακτικοί στο καινούριο λόγοι των πολλών διαψεύσεών τους στο# παρελθόν, λιγότερο τολμηροί και αποφασιστικοί λόγω αρνητικών εμπειριών
• πιο συντηρητικοί, συμβιβαστικοί και διαλλακτικοί
• φορείς παραδοσιακών αντιλήψεων, αρχών και αξιών μιας άλλης εποχής.
Τα χαρακτηριστικά αυτά από τη φύση τους προκαλούν πολύμορφες αντιθέσεις, γιατί συνεπάγονται μια διαφορετική στάση ζωής σε πολλά θέματα.
6. Ο νέος επιδιώκει αλλαγές, ανανέωση και έτσι συγκρούεται με τον συντηρητισμό των μεγάλων που επιθυμούν αναλλοίωτους τους θεσμούς που έχουν δημιουργήσει. Ακόμη και αν υπάρξει συναίνεση ως προς την αναγκαιότητα των αλλαγών, διαφωνούν συχνά στον τρόπο και την έκταση. Οι νέοι επιζητούν γρήγορες και επαναστατικές^ «εκ βάθρων» αλλαγές· οι μεγάλοι προτιμούν τις σταδιακές, με πολλές μεταβατικές φάσεις.
7. Επιπλέον, το φαινόμενο οξύνεται όταν οι δύο πλευρές οδηγούνται σε ακραίες αλληλοκατηγορίες:
Οι νέοι: κατηγορούν τους μεγάλους για ασυνέπεια, ηθικισμό, υποκρισία, αδιαλλαξία, δογματισμό, ωφελιμιστικό πνεύμα, τυπολατρία, στείρα προσκόλληση στο παρελθόν και γενικότερα ως εκπροσώπους του κατεστημένου.
Οι μεγάλοι: ψέγουν τη νέα γενεά για ανηθικότητα, ανευθυνότητα, μηδενισμό των ηθικών αξιών, οκνηρία, επιπολαιότητα, λατρεία της ευκολίας κ.ά. Έτσι, μερικά αρνητικά φαινόμενα που παρατηρούνται σε ένα μικρό ποσοστό μιας γενεάς, η άλλη πλευρά τα γενικεύει και τα αποδίδει στο σύνολό της. ,
ΑΙΤΙΑ ΔΙΕΥΡΥΝΣΗΣ ΤΟΥ ΧΑΣΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΓΕΝΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ
1. Οι σύγχρονοι νέοι είναι διαφορετικοί από αυτούς τοον προηγούμενοι γενεών:
• είναι πιο σφαιρικά ενημερωμένοι
• είναι φορείς καλύτερης παιδείας
• δέχονται μια πιο φιλελεύθερη κοινωνικοποίηση
• διαμορφώνουν την προσωπικότητά τους σε πιο δημοκρατικές-ανεκτικές κοινωνίες σε σχέση με το παρελθόν
• ωριμάζουν γρηγορότερα, διεκδικούν πιο έντονα τα δικαιώματά τους.
2. Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από γρήγορες αλλαγές σε όλους τους τομείς. Οι μεγαλύτεροι, ως κατασταλαγμένοι σε σταθερές αξίες, αντιμετωπίζουν τις αλλαγές με επιφύλαξη ή και αντίδραση· οι νέοι είναι πιο δεκτικοί στο καινούριο, επειδή βρίσκονται σε μια περίοδο ευρύτερων αναζητήσεων.
3. Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα, ρευστότητα, αντιφάσεις, κλονισμό το)ν δεδομένων αρχών και αξιών. Όλα αυτά προβληματίζουν περισσότερο τη νέα γενιά και, επειδή δε δημιουργούν σταθερά ερείσματα στον ψυχισμό τους, την κάνουν ευέξαπτη και επιθετική.
4. Στα πλαίσια της καταναλωτικής κοινωνίας:
• η ευδαιμονιστική αντίληψη επιβάλλει υπέρμετρη εργασιακή απασχόληση. Λείπει, επομένως, ο χρόνος για ουσιαστική επικοινωνία των γονέων με τα παιδιά τους και ψυχοπνευματική επαφή.
• ο νέος αντιδρά στον σύγχρονο τρόπο ζωής που δημιούργησαν οι μεγαλύτεροι και χαρακτηρίζεται από την υπερκατανάλωση, τη συμβατικότητα των διαπροσωπικών σχέσεων, την εμπορευματοποίηση των αξιών , τον αθέμιτο ανταγωνισμό.
5. Τα σοβαρά οικονομικά προβλήματα της εποχής μας (το υψηλό κόστος ζωής, η ανεργία των μεγαλύτερων, η αδυναμία επαγγελματικής αποκατάστασης των νέων κ.λπ.) προκαλούν προστριβές στα πλαίσια της οικογένειας.
6. Το αναχρονιστικό και καταπιεστικό εκπαιδευτικό σύστημα, που στερεί τους νέους από τον ελεύθερο χρόνο, αναπαράγει στερεότυπα και προκαταλήψεις, δεν ενθαρρύνει τον διάλογο και καλλιεργεί τον ανταγωνισμό και τη χρησιμοθηρία.
7. Οι σημερινοί νέοι ζουν με έναν πιο ελεύθερο τρόπο ζωής και υιοθετούν έναν τελείως διαφορετικό κώδικα ηθικής από τον παραδοσιακό. Συχνά, αυτό εκδηλώνεται με την επιθυμία ακραίας απελευθέρωσης από την καθιερωμένη κοινωνική συμπεριφορά και προσκρούει σε αισθήματα έντονης αντίθεσης και οργής των μεγαλύτερων.
Εξάλλου, η κρίση του θεσμού της οικογένειας είναι πιο έντονη σήμερα, γεγονός που προκαλεί προβλήματα στις σχέσεις των μελών.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΕΦΥΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΧΑΣΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΓΕΝΕΩΝ
1. Συνειδητοποίηση από μέρους νέων και ηλικιωμένων ότι η αρμονική συνύπαρξη των επάλληλων γενεών σε όλα τα πεδία της ανθρώπινης παρουσίας αποτελεί προϋπόθεση για την ατομική και κοινωνική πρόοδο. Ο συνδυασμός του ενθουσιασμού των νέων και της πείρας των ηλικιωμένων συνιστά προωθητική δύναμη σε κάθε κοινωνική, πολιτική, οικονομική και πολιτιστική δραστηριότητα.
2. Αμοιβαία αναγνώριση δικαιωμάτων μέσα σε ένα φιλελεύθερο και δημοκρατικό κλίμα αλληλοσεβασμού.
Οι μεγαλύτεροι: να αποβάλλουν μια διάθεση αδιαλλαξίας και περιφρονητικής υποτίμησης των νέων, να κατανοήσουν τα προβλήματα και την ιδιαιτερότητα της εφηβείας. Να αντιληφθούν πως κάθε εποχή έχει τη δική της ηθική και να αναπτύξουν μαζί τους έναν ισότιμο διάλογο, χωρίς συντηρητισμό και δογματισμό, αλλά με μετριοπάθεια, κατανόηση των δυσκολιών των νέων και ειλικρινή αυτοκριτική. Πρέπει, επίσης, να αποφεύγεται το διδακτικό-συμβουλευτικό ύφος- η αγωγή είναι πιο αποτελεσματική δια του παραδείγματος και η καλύτερη απόδειξη της αξίας των μεγαλύτερων είναι αυτή που προέρχεται μέσα από τα έργα τους.
Οι νέοι: να απαλλαγούν από απολυτότητες και μια μόνιμη και στείρα αντιρρητική διάθεση. Είναι ανάγκη να κατανοήσουν πως οι αλλαγές απαιτούν χρόνο, διάθεση συνεργασίας και συχνά την πολύτιμη εμπειρία των πρεσβύτερων.
3. Στα πλαίσια της οικογένειας να διαμορφωθούν συνθήκες βαθύτερης επικοινωνίας. Ο αυταρχισμός των μεγαλύτερων, η διάθεση επιβολής πρέπει να εκλείψουν, όπως και η απροθυμία των νέων να είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους.
4. Η πολιτεία οφείλει να αντιμετωπίσει τα προβλήματα και των δύο γενεών, γιατί η πίεση και η ανασφάλεια που επιφέρουν, προκαλούν την αντιπαλότητα προς την άλλη γενεά. Παράλληλα, οφείλει να επενδύσει σε μια ουσιαστική, σύγχρονη, αποτελεσματική παιδεία και να δείξει πίστη στους νέους, προωθώντας τους κοινωνικά, επαγγελματικά, οικονομικά και πολιτικά.
5. Ανάπτυξη δραστηριοτήτων (πολιτικών, κοινωνικών, πολιτιστικών) με κοινή συμμετοχή νέων και μεγαλύτερων. Έτσι, θα δημιουργηθούν προϋποθέσεις επικοινωνίας, εφόσον κατανοήσουν πως τα προβλήματα απαιτούν αμοιβαία συνεργασία και ειλικρινή συμπόρευση.
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΧΑΣΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΓΕΝΕΩΝ
• Διάσπαση οικογενειακής συνοχής και υποβιβασμός του θεσμού της οικογένειας
• Έλλειψη κοινωνικής συνοχής και συνεργασίας, που προκαλεί κάποτε ακόμη και κοινωνικές συγκρούσεις και αναταραχές.
• Όξυνση ηλικιακού ρατσισμού.
• Άγονος διαχωρισμός παλαιού και νέου (αντί γόνιμου συγκερασμού), αδυναμία αξιοποίησης του δυναμισμού των νέων και της πείρας των μεγαλυτέρων με συνέπεια την καθυστέρηση της κοινωνικής, πολιτικής, οικονομικής και πολιτισμικής προόδου.
ΘΕΜΑ: ΝΕΟΙ (ΧΑΣΜΑ ΓΕΝΕΩΝ) ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΕΙΜΕΝΟ ίο
Το χάσμα των γενεών
Σαν διαμαρτυρία κατά των αξιών της κοινωνίας των μεγάλων, η νεολαία δημιουργεί τη δική της αντικουλτούρα. Στοιχεία της αποτελούν, ειδικότερα, τα παράξενα ρούχα, η θορυβώδη ποπ μουσική, οι μηχανές με τις βγαλμένες εξατμίσεις κ.λπ. Οι γονείς, συχνά, δεν μπορούν να καταλάβουν τα παιδιά τους και αυτό τους ερεθίζει, εκνευρίζει, τους εξοργίζει.
Παρά όλα αυτά δεν μπορούμε να ερμηνεύσουμε τις αιτίες της «σύγκρουσης των γενεών» με τα αρνητικά συναισθήματα. Για να καταλάβουμε αυτή τη «σύγκρουση» θα πρέπει, αντίθετα, να ξεφύγουμε από τα συναισθήματα και να στραφούμε στα πραγματικά γεγονότα. Στην τελευταία δεκαετία αυξήθηκε ο πληθωρισμός, η ανεργία, οι τιμές. Και μαζί της μεγάλωσε το αίσθημα της αβεβαιότητας για το σήμερα και του φόβου για το αύριο. Η οικονομική κρίση χτυπάει τη νεολαία εξίσου, αν όχι περισσότερο από τους μεγάλους σε ηλικία. Κάθε χρόνο μπαίνουν στην αγορά εργασίας χιλιάδες νέοι που αρχίζουν τη δική τους αυτόνομη ζωή. Ακριβώς αυτοί βρίσκουν κλειστές τις πόρτες των εργοστασίων, των επιστημονικών εργαστηρίου. Πάνω από τη μισή στρατιά των ανέργων αποτελούν νέοι και νέες ηλικίας έως 25 χρονών. Και διαμαρτύρονται. Χιλιάδες νέοι διαδηλώνουν στους δρόμους ζητώντας δουλειά για τη νεολαία.
Θέλουν δουλειά! Είναι τα κυριότερα θύματα της κρίσης; Καλέ τι μας λέτε! Αυτοί είναι ένοχοι για την κρίση! Είναι πολλοί και θέλουν να εκτοπίσουν από τις δουλειές τους μεγάλους! Είναι αδίστακτοι, επιθετικοί. Είναι μια άτιμη γενιά, μας εμποδίζει όχι μόνο να ζήσουμε ήσυχα, αλλά και να δουλέψουμε ήσυχα... Από τους αστούς δεξιοτέχνες της προπαγάνδας δε λείπει η πείρα του ψυχολογικού χειρισμού. Και χρησιμοποιούν για αυτό το σκοπό όλη τη δύναμη των ΜΜΕ, που ελάχιστα ασχολούνται με το πώς θα λιγοστέψει η ανεργία, πώς θα χαλαρώσει η κρίση. Αντίθετα η νεολαία μετατρέπεται στη σπουδαιότερη σχεδόν απειλή της κοινωνικής γαλήνης. Μια απειλή που ενάντιά της πρέπει να στραφεί ολόκληρη η κοινωνία. Έτσι, η κοινωνική σύγκρουση, η σύγκρουση ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις υποκαθίσταται με την ψυχολογική «σύγκρουση των γενεών».
(Έντουαρντ Ρόζενταλ, Στην κοινωνία των ψευδαισθήσεων)
Κείμενο 2ο
Η πάλη των γενεών
[...] Τα «σύνολα» που αποκαλούμε κοινωνικές τάξεις αποτελούνται από άτομα διαφορετικής ηλικίας, που είναι αδύνατο να σκέφτονται και να ενεργούν όλα με τον ίδιο τρόπο, όπως απλουστευτικά το υποθέτουμε, όταν τα εντάσσουμε στην ίδια τάξη. Ακόμη κι αν τους κρίνουμε με οικονομικά κριτήρια, οι νέοι έχουν βασικές διαφορές από τους ηλικιωμένους της ίδιας τάξης. Οι διαφορές γίνονται πολύ πιο ουσιαστικές και πιο έντονες, όταν σκεφθούμε τις ανάγκες της κάθε ηλικίας και την επακόλουθη προτεραιότητα που θέτουν στους στόχους τους.
Η ίδια η βιολογική διαφορά το)ν ίδιων οργανισμοί, του παλιού και του νέου, τους οδηγεί σε διαφορετική θεώρηση του κόσμου και σε ανταγωνιστική] στάση μέσα στη ζωή. Ο νέος κινείται προς τα εμπρός, ο ηλικιωμένος, όταν δε γυρίζει πίσω, προσπαθεί να συγκρατήσει το παρόν, αυτό που του εξασφαλίζει την ύπαρξή του, να συντηρήσει όσα κατόρθωσε να αποχτήσει. Η συντηρητική στάση είναι αυτονόητη για τον άνθρωπο μιας κάποιας ηλικίας, αφού αποτελεί συνάρτηση της συντήρησης της ίδιας του της ύπαρξης, που με τα χρόνια έχει εξαντλήσει πολλές από τις πιο ζωτικές δυνάμεις της και οδεύει προς την αναπόφευκτη φθορά.
Είναι απόλυτα κατανοητή η στροφή το)ν ώριμων προς το παρελθόν, προς την περίοδο εκείνη της ζωή τους «που είχαν και δύναμη και λόγο και ομορφιά».
Αντίθετα, ο νέος ατενίζει μπροστά το μέλλον και πιστεύει πως μπορεί να το κάνει καλύτερο από το παρόν. Ο νέος, με ακέραιες όλες τις δυνάμεις του, πιστεύει πως έχει τη δύναμη και την υποχρέωση να καταχτήσει τον κόσμο που ανοίγεται μπροστά στα έκπληκτα μάτια του...
(Μανόλης Ανδρόνικος, Πηγή: Το Βήμα -απόσπασμα, διασκευή)
ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του 1ου κειμένου (60-80 λέξεις).
(μον. 25)
Ποια είναι η διαφορετική θεώρηση της αιτιολογίας του «χάσματος των γενεών» από ύο συγγραφείς με βάση το περιεχόμενο των κειμένων τους;
Β.Ι. β) Με ποιο τρόπο/μέθοδο αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος του 1 ου κειμένου;
(μον. 2)
Β.Ι. γ) Πώς πραγματοποιείται η συνοχή μεταξύ των παραγράφων του 1ου κειμένου;
(μον. 2)
Β.Ι. δ) Τι εξυπηρετεί η χρήση του θαυμαστικού στις πρώτες περιόδου της τρίτης παραγράφου του 1 ου κειμένου;
(μον. 5)
Β.2.α) Στην πρώτη παράγραφο του 1ου κειμένου να αντικαταστήσετε τις τονισμένες λέξεις με άλλες συνώνυμές τους, χωρίς να αλλοιώνεται το περιεχόμενό της.
(μον. 4)
Β.2.β) Να επισημάνετε στο 1 ο κείμενο τέσσερις λέξεις με συνυποδηλωτική λειτουργία.
(μον. 4)
Β.2.γ) Να ετυμολογήσετε τις ακόλουθες λέξεις του 2ου κειμένου: ηλικία, διαφορές, αυτονόητη, έκπληκτα.
(μον. 4)
Β.2.6) Για καθεμιά από τις παρακάτω» λέξεις του 2ου κειμένου να γράψετε μια αντώνυμη: ενεργούν, βασικές, συντηρητική, φθορά.
(μον. 4)
Β.3) Να αναπτύξετε μια παράγραφο με τη μέθοδο της σύγκρισης και αντίθεσης, αντλώντας ιδεολογικό υλικό από τα διαφορετικά χαρακτηριστικά μεταξύ νέων και ηλικιωμένοι.
(μον. 10)
Γ. Πιστεύετε πως είναι δυνατή η γεφύρωση του χάσματος των γενεών; Αν τη θεωρείτε εφικτή, να αναπτύξετε τις προτάσεις σας για την υλοποίησή της σε ένα κείμενο 400-500 λέξεων.
(μον. 40)
ΘΕΜΑ: ΝΕΟΙ
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΣΗΜΕΡΙΝΩΝ ΝΕΩΝ
Κατά γενική ομολογία οι σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες δεν είναι ιδανικές για τους νέους της εποχής μας. Ο σημερινός νέος βιώνει μια διπλή κρίση: την κρίση της ηλικίας του, που συνοδεύει την πορεία του προς την ωριμότητα αλλά και την κρίση του πολιτισμού μας με τις πολλαπλές αντιφάσεις του, έτσι όπως αυτές αναγνωρίζονται από τον νέο. Πολλοί μάλιστα μιλούν για μια αδικημένη γενιά, η οποία δεν μπορεί να ελπίζει σε ένα καλύτερο μέλλον, όπως όλες οι προηγούμενες. Οι νέοι της εποχής μας αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα, μερικά από τα οποία είναι:
1. Προβλήματα ένταξής τους στην κοινωνία
• η οικογένεια δεν παρέχει τα αναγκαία εφόδια (ψυχοπνευματική καλλιέργεια, κοινοτικές αρετές, ηθικές αρχές κ.λπ.) που θα συνδράμουν στην ομαλή κοινωνικοποίηση των νέων. Σε αυτό συμβάλλουν:
ο συχνά, υπερπροστατευτικός της χαρακτήρας που δε διαμορφώνει αυτόνομες και αυτεξούσιες προσωπικότητες η πολύωρη εργασιακή απασχόληση των γονέων ελαχιστοποιεί τον χρόνο που οφείλουν να αφιερώνουν για τη διαπαιδαγώγηση και την ψυχολογική τους στήριξη
• η εκπαίδευση με το ανταγωνιστικό κλίμα και την απουσία συλλογικών δραστηριοτήτων δεν καλλιεργεί τις κοινοτικές τους αρετές
• η απουσία θετικών προτύπων που θα αποτελέσουν το υγιές ιδεολογικό έρεισμα, για να προσανατολιστούν ορθά στις ευρύτερες επιλογές τους.
2. Δυσχέρειες στην επαγγελματική αποκατάσταση. Αίτια του προβλήματος:
• η αυξανόμενη ανεργία
• ο οξύτερος ανταγωνισμός (μεγάλη προσφορά, μικρή ζήτηση)
• η επικράτηση κλίματος αναξιοκρατίας, πελατειακών σχέσεων και νεποτισμού
• ο κορεσμός πολλών, κυρίως παραδοσιακών, επαγγελμάτων
• η υπερπληθώρα των πτυχιούχων
• ο ανεπαρκής επαγγελματικός προσανατολισμός.
3. Το πρόβλημα της επικοινωνίας
• η διεύρυνση του χάσματος το)ν γενεών, εξαιτίας, κυρίως, της κρίσης του θεσμού της οικογένειας
• η έλλειψη ουσιαστικού διαλόγου στο πλαίσιο της σχολικής ζωής
(δασκαλοκεντρισμός, απουσία συλλογικών δραστηριοτήτων, ανταγωνισμός
κ.λπ.)
• η έλλειψη βαθύτερης επικοινωνίας με τους συνομηλίκους, λόγω:
του περιορισμένου ελεύθερου χρόνου, εξαιτίας των πολλαπλών υποχρεώσεων που προκύπτουν από το εξεταστικοκεντρικό εκπαιδευτικό σύστημα
της επικράτησης νόθων μορφών ψυχαγωγίας και της τυποποίησης που επιβάλλει η βιομηχανοποίηση και ηλεκτρονικοποίηση του ελεύθερου χρόνου.
Η ποιότητα της παρεχόμενης παιδείας. Ο χαρακτήρας του σύγχρονου εκπαιδευτικού θεσμού, απόλυτα προσαρμοσμένου στις απαιτήσεις της οικονομίας της αγοράς, δεν ικανοποιεί τις πνευματικές ανάγκες των νέων. Αντίθετα, εξουθενώνει τον νέο με τη μηχανική μάθηση αποσπασματικών γνώσεων, περιορίζοντας τη δημιουργικότητα, την κριτική σκέψη και τον διάλογο. Κυρίαρχα στοιχεία:
• ο τεχνοκρατικός, εξειδικευτικός χαρακτήρας δε συμβάλλει στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων με πνευματικές, κοινωνικές, ηθικές αξίες και ιδανικά
• καλλιεργεί τη χρησιμοθηρική αντίληψη για τη γνώση στο πλαίσιο των επαγγελματικών αναγκαιοτήτων
• το αναχρονιστικό, ως ένα βαθμό, περιεχόμενο σπουδών, δεν ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις, σε ένα διαρκώς διαφοροποιούμενο περιβάλλον.
4. Η ευρύτερη κρίση αξιών, συστημάτων, ιδεολογιών, που δε δημιουργεί εσωτερικά ερείσματα, βεβαιότητες. Συγκεκριμένα, η εποχή μας χαρακτηρίζεται από:
• την έκπτωση διαχρονικών αξιών, όπως η αγάπη, η φιλία, η ανιδιοτέλεια. Στο πλαίσιο της ανταγωνιστικής και καταναλωτικής κοινωνίας οι ανθρώπινες σχέσεις έχουν καταστεί «οικονομικές», συμβατικές, τυπικές και απρόσωπες. Η στυγνή σκοπιμότητα, ο άκρατος ανταγωνισμός και ο υπέρμετρος ατομικισμός αλλοτριώνουν τον χαρακτήρα της ανιδιοτελούς επικοινωνίας.
• ιδεολογικά ρεύματα, «κοσμοθεωρίες» που διέρχονται κρίση είτε επειδή έχουν προκαλέσει απογοήτευση σε μεγάλο μέρος των οπαδών τους στις προσπάθειες υλοποίησής τους είτε γιατί έχουν αποδειχτεί ουτοπικές ή αδύναμες να βελτιώσουν την κοινωνικο-πολιτική ζωή.
• πολιτικά συστήματα, που, παρά τις επαγγελίες τους, διαιωνίζουν τις υπαρκτές ανισότητες και συχνά οδηγούν ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού στον αποκλεισμό και στην εξαθλίωση ή περιθωριοποίηση.
Όλα αυτά προκαλούν σοβαρά προβλήματα προσανατολισμού των νέων, γιατί
βρίσκονται αντιμέτωποι με την καθημερινή πραγματικότητα χωρίς σταθερές
αξίες και εσωτερικά ερείσματα. Έτσι, πολλοί νέοι βιώνουν:
• απογοήτευση από τις αντιθέσεις της σύγχρονης κοινωνίας, όπου κυριαρχεί η ανισότητα, η αδικία και το δίκαιο του ισχυρότερου.
• άγχος, ανασφάλεια και αίσθημα διαρκούς πίεσης, τα οποία απορρέουν από τις σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες: καταπιεστικό εκπαιδευτικό σύστημα, ανταγωνισμός, ανεργία, επαγγελματική ανασφάλεια, βία, κ.ά.
• απογοήτευση από τη λειτουργία του πολιτικού συστήματος -διαφθορά, υποκρισία, αλαζονεία, λαϊκισμός- η οποία οδηγεί στην πολιτική παθητικότητα και την αναζήτηση ατομικών λύσεων.
• αίσθημα αδυναμίας, αφού πολλές αποφάσεις λαμβάνονται ερήμην τους, παρά το γεγονός ότι τους αφορούν άμεσα, επηρεάζουν το παρόν και προκαθορίζουν το μέλλον τους.
• απουσία συναισθηματικής κάλυψης, εξαιτίας της αποξένωσης των μελών της σύγχρονης οικογένειας και της απουσίας των γονιών από τα σημαντικά προβλήματα του νέου.
• έλλειψη μέτρου και αδυναμία στάθμισης το)ν συνεπειών της δράσης τους, εξαιτίας της ελευθεριάζουσας αγωγής και των συγκεχυμένων προτύπων.
• αίσθημα κενού και ανικανοποίητου, το οποίο έχει τις ρίζες του στην αδυναμία του νέου να ανταποκριθεί στα προβαλλόμενα καταναλωτικά πρότυπα, που τον αποπροσανατολίζουν από την ουσία της ζωής, στερώντας του τη δυνατότητα να κατακτήσουν την πραγματική ευτυχία.
ΑΝΑΓΚΑΙΑ ΕΦΟΔΙΑ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΝΕΩΝ
1. Η αυτογνωσία, ως απαραίτητη προϋπόθεση για αυτοβελτίωση και ορθό προσανατολισμό των επιλογών και των στόχων τους.
2. Η πνευματική καλλιέργεια
• η ανάπτυξη των πνευματικών δυνάμεων (όπως είναι η κρίση, η αντίληψη, η διορατικότητα κ.λπ.)
• η ευρύτητα πνεύματος και η απαλλαγή από προλήψεις, δεισιδαιμονίες, το δογματισμό και τη μονομέρεια.
3. Η ανάπτυξη των κοινωνικών αρετών (συλλογικότητα διαλεκτική διάθεση, πνεύμα συνεργασίας κ.λπ.) που συμβάλλει στο να:
• ενταχθούν/προσαρμοστούν ομαλά στην κοινωνική πραγματικότητα
• συνειδητοποιήσουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους
• περιστείλουν τον ατομικισμό και να συμμετέχουν σε συλλογικά σχήματα έκφρασης και κοινωνικής διεκδίκησης.
4. Οι ηθικές αρετές. Αρετές, όπως η δικαιοσύνη, η ανιδιοτέλεια, η εντιμότητα, η ειλικρίνεια κ.λπ., συνιστούν σημαντικά εφόδια για τον νέο, γιατί:
• ενισχύουν τις εσωτερικές του αντιστάσεις στις προσωπικής υφής δοκιμασίες και αντιξοότητες της ζωής του
• ενδυναμώνουν τη βούλησή του να ελέγξει τις παρορμήσεις και να
χαλιναγωγήσει τα πάθη του, συμβάλλοντας στην ψυχολογική του ισορροπία.
5. Η υγιής πολιτική συνείδηση. Η ουσιαστική γνώση των πολιτικών ιδεολογιών, η κατανόηση του χαρακτήρα των πολιτικών φαινομένων και, ευρύτερα, η πολιτικοποίηση των νέων:
• καθιστά τους νέους ενεργούς πολίτες, όχι απλώς υπηκόους, που μπορούν να συμμετέχουν στο κοινωνικο-πολιτικό γίγνεσθαι
• αποτρέπει την ιδεολογική χειραγώγησή τους, την οπαδοποίηση, τον κομματισμό και τις ιδεολογικές προκαταλήψεις.
• παρέχει τη δυνατότητα να αποκαλύψουν τις προπαγανδιστικές μεθοδεύσεις, τον λαϊκισμό, την παραπλάνηση και τη δημαγωγία.
6. Η πίστη σε υψηλές αξίες και ιδανικά. Ο νέος που εμφορείται από αυτά, μπορεί να:
• προβεί σε ορθή ιεράρχηση των αξιών και των προτεραιοτήτων του
• αποφύγει την αλλοτριωτική και μαζοποιητική επίδραση της σύγχρονης καταναλωτικής κοινωνίας
• υιοθετήσει μια αγωνιστική στάση ζωής για τη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου.
7. Η επαγγελματική κατάρτιση. Σε ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό και απαιτητικό εργασιακό περιβάλλον καθίσταται αναγκαία η πλήρης επαγγελματική κατάρτιση των νέων. Η διαρκής επιμόρφωση στις συνεχείς εξελίξεις και η εξειδίκευση:
• εντάσσουν δημιουργικά τους νέους στην παραγωγική διαδικασία και τους καθιστούν ενεργά μέλη της κοινωνίας
• αποτελούν σημαντική προϋπόθεση για την επαγγελματική τους αποκατάσταση.
8. Η ενημέρωσή τους για τα παγκόσμια ζητήματα
• απαλλάσσει από το τοπικιστικό πνεύμα και διευρύνει το πεδίο των γενικότερων ενδιαφερόντων τους
• διαμορφώνει πνεύμα οικουμενικής συνείδησης και τους ευαισθητοποιεί, ώστε να συμβάλλουν στην επίλυση των παγκόσμιων προβλημάτων.
ΘΕΜΑ: ΝΕΟΙ (ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ) ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
Νέοι, ναρκωτικά, βία
Οι σημερινοί νέοι κατατρύχονται από πολλαπλές αντιφάσεις: Φυσικά, η εποχή μας τους προσφέρει πιο άνετη, πιο ελεύθερη, πιο «κοσμοπολίτικη ζωή», με πολύ περισσότερες δυνατότητες και ευκαιρίες μόρφωσης, επικοινωνίας, ψυχαγωγίας, παρά η μεσοπολεμική και άμεσα μεταπολεμική Ελλάδα, η αφανισμένη από πολέμους, κατοχές, εμφυλίους, η «επαρχιώτικη» Ελλάδα, με τις προλήψεις και προκαταλήψεις της, με τις απαγορεύσεις και τις καταπιέσεις, που μάστιζαν τη νεολαία του καιρού εκείνου. Θα μπορούσαν, οι τωρινοί νέοι, να πουν -όπως ο σαιξπηρικός Πίστολ- «ο κόσμος για μένα είναι ένα στρείδι, που θα τ’ ανοίξω εγώ με το σπαθί μου». Μόνο που το «σπαθί» είναι δίκοπο. Αυτή ακριβώς η «ανοιχτή» κοινωνία της «αφθονίας» περικλείει προκλήσεις που, συχνά, μετατρέπονται σε παγίδες.
Η «αφθονία» γίνεται αντικατοπτρισμός, όπως για τους καμηλοβάτες της Σαχάρας, που όσο προσπαθούν να τον αγγίξουν και να τον γευτούν τόσο ξεφεύγει απ’ τα χέρια τους...
Η «ανοιχτή κοινωνία» και οι «περισσότερες ευκαιρίες» μεταφράζονται, κατά κανόνα, σε κλειστές πόρτες και σε εμπαιγμούς...
Η αποτίναξη των απαγορεύσεων και της καταπίεσης ισοσταθμίζεται με ρήξη των «δεσμών αίματος» (που δεν είναι δα και «δεσμά») και με ανεμοσκόρπισμα της οικογένειας -όχι εξαιτίας των νεότερων μελών της...
Η απελευθέρωση των ερωτικών σχέσεων τις υποβαθμίζει, πολλές φορές, σε ανούσια σαρκική επαφή, και η ελευθερία κίνησης και ψυχαγωγίας τους κάνει έρμαια των εμπόρων «τεχνητών παραδείσων»...
Οι πολλαπλάσιες προσβάσεις σε πλατύτερη μόρφωση, στομώνεται απ’ την κακομοιριά και την παπαγαλία της ελληνικής εκπαίδευσης, ενώ η «ιλιγγιώδης τελειοποίηση της τεχνολογίας» με τα ΜΜΕ και τα Διαδίκτυα, μετατρέπει τους χρήστες του σε «βίδες» τους και τους απομονώνει απ’ τον γύρω κόσμο...
Ο «κοσμοπολιτισμός» και η ακαριαία επικοινωνία με τα εκτός των τειχών μας, παίρνει μορφή πιθηκισμού ξένων μοντέλων και ηθών (που σπάνια είναι τα καλύτερα) και φτάνει σε μιαν άλλη ξενική κατοχή, χειρότερη απ’ την στρατιωτική, επειδή είναι εκούσια..,
Όλα αυτά -που κανένας δεν τ’ αγνοεί- ενσταλάζουν σε πολλούς νέους ένα οδυνηρό αίσθημα απογοήτευσης, απ’ όλους και απ’ όλα και, προπάντων, απ’ τους εαυτούς τους. Νιώθουν ανήμποροι μπρος στις Σειρήνες του πολύφερνου κόσμου... ξένοι μέσα στο άδειο σπιτικό τους.,, ματαιόπονοι στα γρανάζια μιας στείρας παιδείας... αποτυχημένοι και ικανοί μόνο, για να πλουτίζουν τις στατιστικές της ανεργίας... ανδρείκελα θαυματουργών μηχανών, που βαθαίνουν τη μοναξιά τους...
Κι αν (ή όταν) αναζητήσουν αποκούμπι, βοήθεια, «πρότυπα», στον κόσμο των «μεγάλων», τι εισπράττουν; Κοινωνικό κανιβαλισμό, όπου το μέγα και μοναδικό ζητούμενο αποτελεί η οικονομική «επιτυχία» με κάθε μέσο και με κάθε θυσία (των άλλων)... τερατώδη μητροκτονία της Φύσης, λεηλασία κάθε πηγής ζωής μέχρις αφανισμού κάθε ζωής... πολέμους, γενοκτονίες, ολοκαύτωμα, σφαγές με το παλαιότατο προσωπείο του πατριωτισμού και του εθνικισμού, και με το νεότατο τοιούτο του ανθρωπισμού... φανατική μισαλλοδοξία για ιδέες, πρόσωπα, φυλές, που ιδανικό «τέλος» και σκοπός της είναι ο ολοκληρωτικός αφανισμός των «άλλων»...
Αντίδοτο για τα αδιέξοδα, τις απογοητεύσεις, την πνιγμονή: τα ναρκωτικά, με την τραγική ψευδαίσθηση πως θα τους χαρίσουν διέξοδο, ανάσες, «γοητείες». Παίρνοντας τη «δόση» τους, νιώθουν να «σηκώνονται πάνω απ’ τη γη», να γίνονται «δυνατοί και μοναδικοί». Και, αυτήν την πλασματική «δύναμη», τη δοκιμάζουν σε παραβατική συμπεριφορά, βία και βανδαλισμούς -εκπαιδευμένοι ήδη από τη γύρω τους βιοτική βία, που την υπερπροβάλλουν οι μικρομεγάλες οθόνες, μαζί με
αμέτρητες ταινίες, όπου οι πάντες «βιάζουν» τους πάντες, όπου πυρπολούνται και αφανίζονται τα πάντα, εκτός από τον Ένα, τον «σταρ» που, επιπλέον, κερδίζει και «το κορίτσι». Τέτοιοι «σούπερμαν» νομίζουν πως γίνονται και αυτοί. Και, επιπλέον, δικαιωμένοι εκδικητές για τα όσα τους «ξεγέλασαν» και όσα δεν απόχτησαν...
Αυτό το πλέγμα απογοητεύσεων, ψευδαισθήσεων, εκδίκησης, κενού, γεμίζει τις έρευνες και τις στατιστικές. Δεν χρειάζεται να πω ότι τα τραγικά τούτα παιδιά αποτελούν ένα ποσοστό μόνο της νεολαίας μας. Τα περισσότερα άλλα μένουν αλώβητα και πασχίζουν, μ’ όλες τις αντιξοότητες, να χτίσουν μιαν υγιή ζωή, να μεταλάβουν όσα γόνιμα μπορεί αυτή να τους προσφέρει. Αλλά αυτοί δεν γίνονται «σταρ» στις μικρές οθόνες και στα «παράθυρα». Απλώς προσπαθούν να είναι «έτοιμοι και ώριμου).
(Μάριος Πλωρίτης, Πηγή: Το Βήμα -διασκευή, απόσπασμα)[1]
ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να αποδώσετε την περίληψη του κειμένου σε 100-120 περίπου λέξεις.
Μονάδες 25
Β.Ι. α) Να δώσετε έναν άλλο τίτλο στο κείμενο.
Β.Ι. β) «Όλα αυτά -που κανένας δεν τ’ αγνοεί... που βαθαίνουν τη μοναξιά τους...». Να παρουσιάσετε τη δομή και τον τρόπο ανάπτυξης της παραπάνω παραγράφου, καθώς και τον τρόπο και τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας σε αυτήν.
Β.Ι. γ) «Δεν χρειάζεται να πω ότι τα τραγικά τούτα παιδιά αποτελούν ένα ποσοστό μόνο της νεολαίας μας. Τα περισσότερα άλλα μένουν αλώβητα και πασχίζουν, μ * όλες τις αντιξοότητες, να χτίσουν μιαν υγιή ζωή, να μεταλάβουν όσα γόνιμα μπορεί αυτή να τους προσφέρει». Ποια θέση διατυπώνει ο συγγραφέας στο παραπάνω απόσπασμα;
Μονάδες 13
Β.2.α) Προλήψεις - ψυχαγωγία - τελειοποίηση - ανεργίας - παραβατική: να βρείτε και να γράψετε σε ποια συνθετικά μέρη χωρίζονται οι παραπάνω λέξεις. Επίσης για καθεμιά από τις λέξεις αυτές να δώσετε μία σύνθετη που να έχει το ίδιο δεύτερο συνθετικό.
Β.2.β) κατατρύχονται - προλήψεις - υποβαθμίζει - αλώβητα - αντιξοότητες: να αντικαταστήσετε στο κείμενο καθεμία από τις παραπάνω λέξεις με μία συνώνυμη, χωρίς να αλλοιώνεται το νόημα των προτάσεων.
Β.2.γ) Να δώσετε ένα αντώνυμο για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: εκούσια, οδυνηρό, στείρας, πλασματική.
Β.2.δ) Να εντοπίσετε με ποια σημασία (δηλωτική ή συνυποδηλωτική) χρησιμοποιούνται στις παρακάτω φράσεις οι διακριτές λέξεις: ανεμοσκόρπισμα της οικογένειας, νιώθουν ανήμποροι, να χτίσουν μιαν υγιή ζωή.
Μονάδες 17
Β.3) «Οι πολλαπλάσιες προσβάσεις σε πλατύτερη μόρφωση, στομώνεται απ' την κακομοιριά και την παπαγαλία της ελληνικής εκπαίδευσης». Να αναπτύξετε την παραπάνω άποψη σε μία παράγραφο 80-90 λέξεων.
Μονάδες 5
Γ. Υποθέστε πως συμμετέχετε με άλλους εκπροσώπους της νεολαίας σε τηλεοπτική συζήτηση με θέμα: « Ποια εφόδια πρέπει να διαθέτει ένας νέος, για να ανταποκριθεί στις αυξημένες απαιτήσεις και στα σοβαρά προβλήματα της εποχής μας». Ποιο θα ήταν το περιεχόμενο της δικής σας παρέμβασης; (300 - 400 λέξεις).
ή
Ο συγγραφέας αναφέρει ότι ένα μέρος της νεολαίας εμφανίζει παραβατική συμπεριφορά, κυρίως με πράξεις βίας και χρήση ναρκωτικών ουσιών, α. Πού οφείλεται η παραβατική αυτή συμπεριφορά των νέων;
β. Ποιοί μηχανισμοί άμυνας μπορούν να ενεργοποιηθούν προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της νεανικής παραβατικότητας;
Υποθέστε ότι θα εκφωνήσετε το κείμενό σας σε εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου σας με θέμα «Νεανική παραβατικότητα» (450-500 λέξεις).
Μονάδες 40
[1] Το άρθρο του Πλωρίτη είχε δοθεί ως κείμενο στις Πανελλήνιες Εξετάσεις 2007 των Τ.Ε.Ε.
ΔΙΑΣΑΦΗΣΗ ΕΝΝΟΙΩΝ
Η ενδυμασία υπήρξε πάντοτε ένα βασικό πολιτισμικό στοιχείο, κάθε κοινωνίας, ένα είδος πολιτισμικής έκφρασης ως εξωτερίκευση του εσωτερικού κόσμου. Στοιχείο, εξάλλου, του πολιτισμού κάθε εποχής και του κάθε λαού ξεχωριστά συνιστά η αισθητική του, που εκφράζεται, σε μεγάλο βαθμό, με τις επιλογές που αφορούν την εξωτερική εμφάνιση του ανθρώπου.
Ως προέκταση και απεικόνιση του ανθρώπινου σώματος συνιστά στοιχείο μέσο του οποίου διαφαίνονται:
• η ιδιαίτερη αισθητική (καλαισθησία) ενός λαού ή ενός μεμονωμένου ατόμου
• οι κλιματολογικές ιδιαιτερότητες μιας χώρας που επιβάλλουν την έννοια της χρηστικής-πρακτικής αξίας του ενδύματος
• οι αξίες μιας κοινωνίας, οι προτεραιότητες και οι ιεραρχήσεις τους
• οι παραδόσεις, τα ιδιαίτερα εθνολογικά στοιχεία της ταυτότητάς του
• η κοινωνική/ταξική διαστρωμάτωση (συχνά οι κοινωνικές τάξεις χρησιμοποιούν την ιδιαίτερη ενδυματολογική εμφάνιση ως στοιχείο που τις ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες)
• η ιδιαιτερότητα της προσωπικότητας ενός ατόμου
«Η κοινωνία είναι θεμελιωμένη πάνω στην ενδυμασία». (Τ. Carlyle)
Μόδα είναι η επικράτηση μιας ενιαίας (κοινής, γενικευμένης) αισθητικής και κοινοτικής αντίληψης σχετικά με την εξωτερική εμφάνιση του ατόμου (ένδυση, υπόδηση, κόμμωση) και τη γενικότερη συμπεριφορά του, τη διακόσμηση του σπιτιού, τη διατροφή, τον τρόπο ψυχαγωγίας, τον τρόπο ζωής κ.λπ.
Χαρακτηριστικά της μόδας:
• η ευμεταβλητότητα, η αστάθεια (η μόδα διαφοροποιείται σε σύντομο χρονικό διάστημα)
• η παροδικότητα (η ολιγόχρονη διάρκειά της)
• η ασύνειδη υποταγή στα κελεύσματά της (με την προβολή συγκεκριμένων προτύπων)
• η ομοιομορφοποίηση (με την επιβολή κοινού αισθητικού κριτηρίου και την ισοπέδωση της ιδιαιτερότητας των επιλογών).
« Υπάρχει μια άστατη, γεμάτη πειρασμούς Θεά, φανταστική στα. γούστα της, παιχνιδιάρα στο στολισμό της, κάθε εποχή φαίνεται να φεύγει, επιστρέφει όμως ανατέλλοντας πάλι.
Πρωτέας είναι ο πατέρας της, το όνομά της είναι Μόδα». (Βολταίρος)
ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΜΟΔΑΣ
1. Κοινωνικοί Λόγοι
• η ανάγκη του ατόμου να διαμορφώσει τις επιλογές, τη συμπεριφορά και την αισθητική του με βάση τα κριτήρια που θεωρούνται κοινωνικώς αποδεκτά
• πολλοί υιοθετούν άκριτα οποιοδήποτε αισθητικό νεοτερισμό, για να επιδείξουν:
ο την κοινωνική τους διαφοροποίηση, που τους επιτρέπει να ακολουθούν μια δαπανηρή ενδυματολογική ή ψυχαγωγική επιλογή ο την κοινωνική τους ανέλιξη, απόρροια του νεοπλουτισμού τους ο την προοδευτικότητά τους και την αποστροφή τους προς οποιονδήποτε συντηρητισμό
2. Οικονομικοί Παράγοντες
Η μόδα επιβάλλεται από οικονομικούς παράγοντες και τους μηχανισμούς τους που, για να ανταπεξέλθουν στον έντονο ανταγωνισμό και να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη
• προπαρασκευάζουν την αισθητική του καταναλωτικού κοινού, αξιοποιώντας, κυρίως, τις τεχνικές της διαφήμισης (επίκληση στο συναίσθημα, λανθάνοντα αξιολογικό χαρακτηρισμό, επίδειξη των ιδιοτήτων του προϊόντος κ.λπ.) μέσω των ΜΜΕ, της βιομηχανίας του θεάματος κ.λπ.
• διαμορφώνουν το αισθητικό κριτήριο του αγοραστή/καταναλωτή με μεγάλη επιδεξιότητα, ώστε να έχει την ψευδαίσθηση της προσωπικής επιλογής
3. Ψυχολογικά Αίτια
Η μόδα έχει επεκταθεί σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, γιατί:
• ανταποκρίνεται σε μια ψυχολογική ανάγκη του ανθρώπου, στην ικανοποίηση της φιλαρέσκειάς του, που σχετίζεται με την αυτοεπιβεβαίωση και τη βελτίωση της αυτοεικόνας του
• ως αισθητική αλλαγή καταπολεμά την πλήξη, την ανία, τη μονοτονία. Η διαρκής παρουσία της ίδιας εικόνας κουράζει ψυχικά, γιατί διατηρεί τις ίδιες μονότροπες παραστάσεις. Ιδιαίτερα στην εποχή μας, που κυριαρχεί η ομοιομορφία και η βιομηχανοποιημένη αισθητική των κατασκευών και της διαμόρφωσης των οικιστικών χώρων, καθίσταται ψυχολογικά πιο αναγκαία η αίσθηση της αλλαγής που υπόσχεται η μόδα
• τονώνει την κλονισμένη αυτοπεποίθηση των ατόμων εκείνων που διακατέχονται από συμπλέγματα κατωτερότητας
Ειδικά οι νέοι (βλ Έκφρ.-Έκθ. Λ' Λυκείου, σελ. 191) επηρεάζονται από διάφορα ψυχοβιολογικά γνωρίσματα της ηλικίας τους:
είναι πιο ορμητικοί, ανοιχτοί στους πειραματισμούς και περισσότεροι ευπροσάρμοστοι ή λιγότερο κατασταλαγμένοι (χειραγωγούνται, μιμούνται, επηρεάζονται από πρότυπα) υιοθετούν πιο εύκολα ξενόφερτα πρότυπα και τρόπο ζωής (στην ένδυση, ομιλία, μουσική, κ.λπ.) θεωρούν το καινούργιο προοδευτικό (και άρα, αποδεκτό), ενώ το παλιό συντηρητικό και απορριπττέο, είναι περισσότερο ευάλωτοι γιατί φοβούνται την απόρριψη από τους συνομηλίκους, τονώνουν την αυτοπεποίθησή τους μέσω της διαφορετικότητας, είναι και ματαιόδοξοι, αντιδρούν στο περιβάλλον τους, εκδηλώνουν τη δυσαρέσκειά τους, αμφισβητούν το κατεστημένο κλπ.
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
ΘΕΤΙΚΕΣ
Η μόδα
1. συνιστά σημαντικό παράγοντα οικονομικής ανάπτυξης, γιατί:
• διευρύνει τις εμπορικές δυνατότητες των επιχειρήσεων
• αυξάνει την κατανάλωση, εξαιτίας της επέκτασης των αγορών με τα διαρκώς εμφανιζόμενα προϊόντα
• δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας με τις ειδικότητες που απαιτούνται στον τομέα της μόδας (πανίσχυροι οικονομικοί κολοσσοί στον χώρο της μόδας, εκπομπές, ειδικές στήλες και αφιερώματα, ακόμη και ειδικά έντυπα αφιερωμένα στη μόδα κ.λπ.)
2. όταν διακρίνεται για την υψηλή αισθητική, αναβαθμίζει το αισθητικό κριτήριο με νέα στοιχεία, με αποτέλεσμα να:
• καλλιεργείτο καλαισθητικό κριτήριο του ατόμου
• αναπτύσσει την αίσθηση της κομψότητας και της ωραίας εμφάνισης
• καλύπτει φυσικές ατέλειες
• προάγει τη δημιουργική φαντασία και την προσωπική ελευθερία μέσω της δυνατότητας πολλαπλών επιλογών
• η ίδια η μόδα συχνά υψώνεται στη σφαίρα της τέχνης (σχήματα, χρώματα) αλλά και αποτελεί μέσο έκφρασης κοινωνικών και καλλιτεχνικών ρευμάτων (φεμινισμός, χίππυς, πανκς, σκιν χεντς κ.λπ.)
3. επιδρά ευεργετικά στον ψυχισμό του ανθρώπου, γιατί:
• απαλλάσσει από την αισθητική μονοτονία και την πληκτική συνήθεια, ανανεώνει
• τονώνει την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση όσων διακατέχονται από συμπλέγματα μειονεξίας σε σχέση με την εξωτερική τους εμφάνιση
• δίνει χαρά και ψυχική αγαλλίαση, έστω πρόσκαιρη και επιφανειακή (για ένα καινούργιο ρούχο, μια νέα διακόσμηση κ.λπ.)
ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ
1. Η άκριτη προσκόλληση στα κελεύσματα της μόδας αυξάνει το πνεύμα καταναλωτισμού και επιβαρύνει τον καταναλωτή με δαπανηρές αγορές δευτερεύουσας σημασίας αγαθών. Στην προσπάθειά του, μάλιστα, να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της μόδας, υπερεργάζεται, γεγονός που αποβαίνει σε βάρος του ελεύθερου χρόνου του και της ανάπτυξης δημιουργικών ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων. Απαιτεί χρήμα, χρόνο και συχνά άγχος και αγωνία.
2. Διαμορφώνει μια ιδεολογική αντίληψη/τάση, σύμφωνα με την οποία το άτομο εξιδανικεύει τη σωματική διάσταση και αποδίδει μείζονα προτεραιότητα στην εμφανισιακή του υπόσταση. Έτσι, με την προβολή των ασήμαντων και εφήμερων και των παραγκωνισμό των σημαντικών, ταυτίζει το «φαίνεσθαι» με το «είναι» και αδιαφορεί για την πνευματική του καλλιέργεια. Συναφής είναι εδώ και η εμπορευματοποίηση ιδανικών όπως η ομορφιά και η καλαισθησία.
3. Η μόδα, ενώ φαίνεται πως συνιστά αντισυμβατική πράξη που εναντιώνεται στην ένταξη του ανθρώπου σε ομαδοποιήσεις και απελευθερώνει τους θιασώτες της από το κατεστημένο και το παραδοσιακό, στην πραγματικότητα εγκλωβίζει σε νέες αισθητικές φόρμες και ομοιομορφοποιεί την αισθητική και τις ευρύτερες προτιμήσεις του. Εντάσσεται, λοιπόν, και αυτή στους μηχανισμούς χειραγώγησης του ατόμου, είναι μέσο ελέγχου του τρόπου ζωής και χειραγώγησης.
4. Αναπτύσσει τη μιμητική διάθεση και την ξενομανία, όταν επιβάλλει την προτίμηση του καταναλωτή σε ξενικά προϊόντα, στο πλαίσιο της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης αγοράς.
5. Καλλιεργεί ένα αντιπαραδοσιακό πνεύμα, που όταν γενικεύεται ως τρόπος ενδυματολογικής εμφάνισης, σκέψης και συμπεριφοράς:
• υπονομεύει την αισθητική ιδιοπροσωπία ενός λαού και
• μπορεί να επιφέρει την πολιτιστική αλλοτρίωση.
6. Αμβλύνει το αισθητικό κριτήριο, με συνέπεια να:
• εμποδίζει το άτομο να διαμορφώσει μια καθαρά προσωπική αντίληψη για το ωραίο, σύμφωνα με τα σωματομετρικά του δεδομένα
• δυσχεραίνει την αυτόβουλη επιλογή και οδηγεί στη μαζοποίηση.
Στην εποχή μας η εξάλειψη των ιδιαιτεροτήτων αναφορικά με την ενδυμασία, υπόδηση, κόμμωση, και, κυρίως, τον τρόπο ψυχαγωγίας των χωρών οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις επιδράσεις της διεθνοποιημένης μόδας.
ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΕΝΔΥΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΟΜΟΙΟΜΟΡΦΙΑΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ
1. Οι διεθνείς ανταλλαγές και συναλλαγές (εμπόριο, βιομηχανική παραγωγή) στο πλαίσιο μιας παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Σε αυτήν κυριαρχούν οι πολυεθνικές βιομηχανίες στο χώρο της ενδυμασίας, που υπερισχύουν με την επωνυμία τους και τη δυνατότητα προβολής τους σε βάρος των μικρών/εθνικής εμβέλειας.
2. Ο διεθνοποιημένος χαρακτήρας της σύγχρονης μόδας που επιβάλλει μέσω των προτύπων της μια κοινή αισθητική και ομοιομορφοποιεί τις προτιμήσεις και τις ενδυματολογικές επιλογές των πολιτών όλων των χωρών.
3. Η βιομηχανοποίηση της παραγωγής με τη μηχανοποίηση των μέσων έχει ως συνέπεια τον τυποποιημένο και ομοιόμορφο χαρακτήρα των ενδυμάτων. Έτσι, εξυπηρετείται η μαζική παραγωγή που μειώνει το παραγωγικό κόστος και μεγιστοποιεί τα κέρδη των βιομηχανιών.
4. Ο διεθνής χαρακτήρας της επικοινωνίας μεταξύ των χωρών, ο οποίος διευκολύνεται σήμερα με τις συνθήκες που έχουν διαμορφώσει τα επιτεύγματα του πολιτισμού μας, δηλ. μέσα και δίαυλους επικοινωνίας και πληροφόρησης, όπως:
• τα μέσα συγκοινωνίας και επικοινωνίας, κυρίως τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ, ο Τύπος κ.λπ.
• ο τουρισμός
• ο παγκόσμιος κινηματογράφος
• ο διεθνικός χαρακτήρας της σύγχρονης διαφήμισης (προβολή ξενικών προϊόντων).
5. Ο δημοκρατικός χαρακτήρας των αναπτυγμένων κοινωνιών στις οποίες έχουν αμβλυνθεί, σε μεγάλο βαθμό, οι διαφορές μεταξύ των κοινωνικών τάξεων. Έτσι, δεν υπάρχουν οι ιδιαίτερες ενδυματολογικές επιλογές, που στο παρελθόν αποτελούσαν στοιχείο ενδεικτικό της διαφοροποίησης μεταξύ των τάξεοιν.
6. Η αντίληψη του κοσμοπολιτισμού που χαρακτηρίζει ένα μέρος των πλουσιότερων κοινωνικών ομάδων του πληθυσμού μιας χώρας σε συνδυασμό με το αντιπαραδοσιακό πνεύμα και την άμβλυνση της εθνικής συνείδησης ενός αριθμού ατόμων.
ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ
«Αν σωπαίναμε και δε μιλούσαμε, τα ρούχα μας και η κατάσταση του σώματός μας
θα πρόδιδαν τη ζωή που ζούμε». (Σαίξσπηρ)
Η εξωτερική εμφάνιση του ανθρώπου σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τα ιδιαίτερα στοιχεία της προσωπικότητάς του. Μπορεί η ταύτιση του «φαίνεσθαι» με το «είναι» να συνιστά μια απόλυτη και δογματική αντίληψη, όμως η επιλογή της εξωτερικής εμφάνισης είναι ενδεικτική πολλών στοιχείων του χαρακτήρα. Επομένους, μπορεί κανείς να μαντέψει ως ένα μεγάλο βαθμό, πολλά στοιχεία του εσωτερικού κόσμου. Συγκεκριμένα:
1. Η επιλογή της εξωτερικής εμφάνισης προσδιορίζει το βαθμό της αντίστασης του ατόμου στα σύγχρονα ρεύματα ή και το βαθμό της προσαρμοστικότητας του- άλλωστε είναι φυσική τάση του ανθρώπου η αναζήτηση του καινούργιου, του σύγχρονου, σύμφωνα με τα δεδομένα κάθε εποχής, τα οποία συχνά αναπροσαρμόζονται. Ανάλογα με τις ενδυματολογικές προτιμήσεις χαρακτηρίζεται κανείς ως σύγχρονος/προοδευτικός ή συντηρητικός.
2. Οι κοινωνικές αντιλήψεις του ατόμου διαφαίνονται από τα ιδιαίτερα στοιχεία της εμφάνισής του:
• οι άνθρωποι που είναι προσηλωμένοι σε παραδοσιακές αξίες, επιλέγουν να εκφραστούν μέσω της κλασικής εμφάνισης που αδιαφορεί για τα προβαλλόμενα σύγχρονα εμφανισιακά πρότυπα
·- · με την ενδυματολογική τους έκφραση ορισμένοι αισθάνονται την εσωτερική ανάγκη να καταδείξουν την κοινωνική τους διαφοροποίηση ή να επιδείξουν τον νεοπλουτισμό τους
• άτομα επηρεασμένα, συνήθως, από τον ευδαιμονιστικό και υλιστικό προσανατολισμό της εποχής, ταυτίζουν το «φαίνεσθαι» με το «είναι» και αποδίδουν ιδιαίτερη σημασία στην εξωτερική τους εικόνα (κενότητα/ ρηχότητα)
• είναι συνάρτηση των τάσεων κοινωνικότητας ή, αντίστροφα, απομόνωσης του ατόμου, π.χ. τάση συμμετοχής στις εξελίξεις (ή αδιαφορία για αυτές), επιθυμία κοινωνικής αποδοχής κ.ο.κ.
• είναι δηλωτική της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης του ατόμου
• η τοπική ενδυμασία αποτελεί στοιχείο διάκρισης (βλ Έκφρ.-Εκθ. Λ’ Λυκείου, σελ. 146-47).
3. Η εξωτερική εμφάνιση αποκαλύπτει πτυχές του ιδιαίτερου ψυχισμού του ανθρώπου. Αποκαλύπτει την ανθρώπινη προσωπικότητα προβάλλοντας το εγώ προς τα έξω και αποτελώντας μέρος του εαυτού μας (π.χ. ο απλός θα ντυθεί απλά, ο επιδειξιομανής φανταχτερά):
• υποδηλώνει το κατά πόσο το άτομο διακατέχεται από ανασφάλεια, αβεβαιότητα και από συμπλέγματα ανωτερότητας ή κατωτερότητας. Στις περιπτώσεις αυτές είναι επιρρεπές στα κελεύσματα της μόδας, αδιαφορώντας αν αυτή προσιδιάζει στα σωματομετρικά του δεδομένα.
• είναι δηλωτική του βαθμού της φιλαρέσκειας αλλά και της ματαιοδοξίας του ατόμου. Σε μια τέτοια περίπτωση επιλέγεται, συχνά, η επιτηδευμένη ή ακόμη και η εκκεντρική ενδυματολογική έκφραση.
• εκφράζει έντονη την ανάγκη του να βελτιώσει την αυτοεικόνα του, κυρίως όταν χαρακτηρίζεται από μειωμένη αυτοεκτίμηση.
• συχνά επηρεάζεται από διάφορα συναισθήματα, π.χ. περιέργεια, ζήλια, στέρηση, τάση εντυπωσιασμού και επιδειξιομανίας. Η ευχάριστη ψυχική διάθεση αντανακλάται στο προσεγμένο ντύσιμο (αποκαλύπτει τη διάθεση του ανθρώπου μια δεδομένη στιγμή).
4. Η εξωτερική εμφάνιση σχετίζεται με τον ιδεολογικό κόσμο του ανθρώπου. Άτομα με σταθερές αξίες, προσανατολισμένα σε ιδεολογικού χαρακτήρα επιδιώξεις:
• υποβαθμίζουν τη σημασία της εξωτερικής εμφάνισης και αδιαφορούν για τους νεοτερισμούς που επιβάλλει η μόδα
• συχνά, μάλιστα, θεωρούν τη συμμόρφωση στις επιταγές της ιδεολογική ενσωμάτωση στο κατεστημένο.
ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ
Η μόδα αποτελεί βασικό στοιχείο της σημερινής ζωής- θα ήταν ουτοπία να προτείνει κανείς την κατάργησή της. Χρειάζεται, όμως, μέτρο και αντίσταση στις αλλοτριωτικές επιδράσεις της. Το ιδανικό θα ήταν αν ο καθένας απ’ όλους μας λάνσαρε τη δική του προσωπική μόδα ως βίωμα και στάση ζωής για το καθετί που τον αφορούσε (ντύσιμο, διακόσμηση, ομιλία, μουσική κ.λπ.) κι αν αυτό γινόταν έπειτα από κριτική διαδικασία, φιλοσόφηση των πραγμάτων και σκέψη πολλή, που προϋποθέτουν με τη σειρά τους μια στέρεα παιδευτική διαδικασία ικανή να αναδείξει ολοκληρωμένες προσωπικότητες. Έτσι, το άτομο θα ιεραρχεί σωστά τις προτεραιότητές του και η μόδα δε θα μονοπωλεί το ενδιαφέρον του ατόμου ούτε θα γίνεται αυτοσκοπός. Θα θέτει προσωπικά κριτήρια για τη μόδα (ώστε να μη γελοιοποιείται νε επιλογές που δεν εναρμονίζονται με την προσωπικότητά του), θα κατανοεί ότι το ρούχο δεν πρέπει να φυλακίζει το σώμα και το πνεύμα του ανθρώπου, αλλά να το ξεκουράζει και να το αναδεικνύει. Απαιτείται λοιπόν:
* παιδεία, μόρφωση, ιδίως αισθητική αγωγή
* διαρκής προσπάθεια ολοκλήρωσης χαρακτήρα/προσωπικότητας και κατάκτησης εσωτερικής ελευθερίας
* ιδανικά, σωστά πρότυπα
* οξυμένη κριτική ικανότητα
* υπευθυνότητα
* εργασία (!), οικονομική άνεση, προσωπικές επιλογές
ΕΝΔΥΜΑ ΚΑΙ ΥΓΙΕΙΝΗ (βλ Έκψρ.-Έκθ. Α'Λυκείου, σελ. 191)
Ωφέλειες: Το κατάλληλο ένδυμα προφυλάσσει στις δύσκολες κλιματολογικές συνθήκες (κρύο, ζέστη κ.λπ.), ανακουφίζει το σώμα και προφυλάσσει τα ευαίσθητα σημεία (από μικρόβια κ.λπ.).
Βλάβες: Τα βαριά υφάσματα και τα πολλά ρούχα καταπονούν το σώμα και εμποδίζουν την ανθρώπινη δραστηριότητα, τα στενά ρούχα καταπιέζουν ζωτικά εσωτερικά όργανα και προκαλούν λιποθυμίες (!), η ακατάλληλη και ανθυγιεινή πρώτη ύλη καταπονεί και πληγώνει το σώμα, όταν δεν είναι προσαρμοσμένα στις κλιματολογικές συνθήκες δυσκολεύουν τη ζωή.
ΜΟΔΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ (βλ Έκφρ.-Έκθ. Λ'Λυκείου, σελ. 184-86)
Πράγματι, το ένδυμα είναι ένα είδος γλώσσας που δίνει πληροφορίες για την προσωπικότητα του ανθρώπου καθώς και των ομάδων που το χρησιμοποιούν. Η εκάστοτε πολιτική ιδεολογία εκφράζεται και ενδυματολογικά (π.χ. η βαριά και πολύχρυση στολή των μοναρχών, η στρατιωτική των δικτατόρων, το κοινωνικά αδιαχώριστο ένδυμα των δημοκρατιών). Στο κείμενο για τον Γκάντι επιβεβαιώνεται ότι η επιλογή ενδυμασίας σήμαινε έκφραση πολιτικής θέσης, η οποία:
* ήταν αντίθετη με τον δυτικό πολιτισμό και το αποικιοκρατικό καθεστο)ς στην Ινδία
* ήταν αντίθετη στην απομάκρυνση από την Ινδική παράδοση, που σήμαινε αυτόματα υποτέλεια στο δυτικό πρότυπο ζωής
* αντιπροσώπευε την εθνική ακεραιότητα
* συνέβαλε στην απόκτηση της αυτονομίας, αφού ο λαός είχε τη δύναμη της αυτοέκφρασης.
ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΘΕΜΑ: ΜΟΔΑ-ΕΝΛΥΜΑΣΙΑ
Α' ΚΕΙΜΕΝΟ
Η «γλώσσα» της μό&ας
«Τι είναι η μόδα τελικά;» έγραφε ο Οσκαρ Ουάιλντ. «Συνήθως είναι μια μορφή ασχήμιας τόσο ανυπόφορη που πρέπει να την αλλάζουμε κάθε έξι μήνες». Πράγματι, η μόδα, ως συστατικό στοιχείο της νεοτερικότητας, συνδέθηκε με τη συνεχή καινοτομία, την καταστροφή του παλαιού και τη δημιουργία του καινούργιου. Βασικό χαρακτηριστικό της μόδας είναι να επιβάλει ως νέο κανόνα ό,τι μέχρι χθες ήταν η εξαίρεση και να το εγκαταλείπει και πάλι όταν γίνει κοινός τόπος, κτήμα των πολλών. Συνδέεται συνεπώς με την αλλαγή, το καινούργιο και την εφευρετικότητα. Εν τούτοις, στην πραγματικότητα η μόδα δεν εισάγει ποτέ κάτι που είναι ουσιωδώς καινούργιο γιατί η αληθινή καινοτομία δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή και να απορροφηθεί γρήγορα στην πολιτισμική καθημερινότητα. Συχνές είναι αντίθετα οι αναφορές στο παρελθόν σε μόδες που εμφανίζονται ως καινοτόμες ή σε μετασχηματισμούς που είναι ήδη ορατοί σε άλλα πεδία.
Ως δυτικό «προϊόν», η μόδα ακολουθεί τις εξελίξεις της εκβιομηχάνισης και του καταναλωτισμού και μπορεί να θεωρηθεί ως ένα φαινόμενο με παγκόσμιες διαστάσεις που προωθεί την πολιτισμική ομογενοποίηση Ταυτόχρονα, ωστόσο, στο ίδιο πλαίσιο της νεοτερικότητας η μόδα ταυτίζεται με την προώθηση της ατομικότητας μέσω της διάκρισης. Συνεπώς, με έναν αντιφατικό τρόπο, η διαφοροποίηση μέσω της μόδας, που στηρίζει την ανάπτυξη της ατομικότητας, ακολουθείται από τον μιμητισμό προς τον «κανόνα» και την ομοιομορφία που ορίζει η εκάστοτε μόδα. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των τζινς τα οποία συνδυάζουν και τις δύο όψεις: είναι τόσο ένα «λαϊκό» ένδυμα όσο και ένα «εξαιρετικό». Τα τζινς επιβεβαιώνουν εξάλλου την πολιτισμική σημασία της μόδας στον σύγχρονο κόσμο εφόσον - στενά συνδεδεμένα με την αμερικανική πολιτισμική ηγεμονία - έφθασαν να συμβολίζουν ουσιώδη στοιχεία του δυτικού καπιταλισμού, όπως ο ελεύθερος χρόνος, η άνεση, η κοινωνικότητα.
Η σύνδεση μόδας και ατομικισμού έχει ως συνέπεια η μόδα αφενός να θεωρείται ένα μέσο αυτοέκφρασης και αναπαράστασης του εγώ και αφετέρου να ικανοποιεί ατομικές επιθυμίες. Ως προς την πρώτη λειτουργία της μόδας, δηλαδή τη μόδα ως «καθρέφτη του εαυτού», πολλοί αναλυτές, έχουν εισηγηθεί μια σημειολογική ανάλυση του ενδύματος ή της «γλώσσας των ρούχων». Η προσέγγιση αυτή θεωρεί πως με αυτή την «οπτική γλώσσα» μπορούν να αποκαλυφθούν αρκετά πράγματα. Στοιχεία όπως το χρώμα, το ύφασμα, η γραμμή κ.λπ. του ενδύματος ενσωματώνουν στο ένδυμα τις βασικές πολιτισμικές διακρίσεις του κοινωνικού φύλου, της ηλικίας, της κοινωνικής θέσης, της εθνικότητας. Καί πριν εξάλλου από την προσέγγιση αυτή του ενδύματος, η τεχνική της ανάγνωσης της πολιτικής θέσης ή της ηθικής ενός ατόμου βάσει του τρόπου που ντύνεται, ήταν ευρύτατα διαδεδομένη στην ιστορία του γυναικείου κινήματος.
Εντούτοις, παρ' όλο που το ένδυμα μπορεί να προσφέρει πληροφορίες για τη συμπεριφορά, παρ' όλο που γίνεται, επίσης, ένα είδος πολιτισμικής έκφρασης εξωτερικεύοντας τον εσωτερικό κόσμο, και παρά την αναντίρρητη σύνδεση μόδας και κοινωνικής τάξης, η «ανάγνωσή» του γίνεται εξαιρετικά δύσκολη γιατί οι μόδες έχουν ασταθή και αμφίσημα νοήματα, όπου η επιθυμία, η ευχαρίστηση και η φαντασία μπορούν να παίζουν έναν εξίσου σημαντικό ρόλο. Συχνά, εξάλλου, το ένδυμα χρησιμοποιείται όχι για να προβάλει αλλά για να συσκοτίσει την κοινωνική θέση ενός ατόμου ή, επίσης, για να εκφράσει επιθυμίες και προσδοκίες χωρίς να εξασφαλίζει την ικανοποίησή τους. Τέλος, σύμφωνα με τον Μ. Φουκό, χρησιμοποιήθηκε στη διαδικασία «πειθάρχησης» και «χειραγώγησης» του σώματος, κυρίως μέσω της στολής (στρατιωτικής και επαγγελματικής) και της γενικής «κανονικοποίησης» της ενδυμασίας για ειδικές περιπτώσεις, όπως γάμοι, κηδείες και άλλες τελετές.
(Χριστίνα Κουλούρη, Πηγή: Το Βήμα)
Β' ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να συνταχθεί η περίληψη του κειμένου (100-120 λέξεις). Μονάδες 25
Β.1. Για καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις να γράψετε την ένδειξη ΣΩΣΤΟ ή I ΛΑΘΟΣ σύμφωνα με το νόημα του κειμένου.
Χαρακτηριστικό γνώρισμα της μόδας είναι η ευμεταβλητότητα.
Η μόδα διαμορφώνει την πολιτιστική ιδιαιτερότητα των λαών
Η μόδα καταδεικνύει την ταξική θέση ενός ατόμου.
Ορισμένοι ακολουθούν την μόδα, για να αποκρύψουν την κοινωνική τους θέση.
Μονάδες 2
Β.2. «Συχνά το ένδυμα χρησιμοποιείται από ένα άτομο όχι για να προβάλλει, αλλά για να συσκοτίσει την κοινωνική του θέση». Να μετατρέψετε τη σύνταξη σε ενεργητική. Πότε χρησιμοποιείται η ενεργητική σύνταξη; Μονάδες 3
Β.3. «Η ενδυματολογική εμφάνιση σχετίζεται συχνά με την επαγγελματική ιδιότητα του ατόμου». Χρησιμοποιώντας τη φράση αυτή ως θεματική πρόταση, να γράψετε μια παράγραφο με παραδείγματα 100-120 λέξεων. Μονάδες 5
Β.4. Πώς υλοποιείται η συνοχή μεταξύ των περιόδων της πρώτης παραγράφου του κειμένου; Τι δηλώνουν οι σχετικές διαθρωτικές λέξεις; Μονάδες 2
Β.5. καινοτομία, μετασχηματισμός: με καθεμιά από τις λέξεις να σχηματίσετε από μια περίοδο λόγου που να αναδεικνύει το περιεχόμενό τους. Μονάδες 2
Β.6. «Η μόδα Θεωρείται μέσο αυτοέκφρασης και αναπαράστασης του εγώ». Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο λέξεων 70- 90 λέξεων το νόημα της φράσης. Μονάδες 6
Β.7. Να αντικαταστήσετε τις τονισμένες λέξεις της δεύτερης παραγράφου του κειμένου με άλλες συνώνυμές τους, χωρίς να αλλοιώνεται το περιεχόμενο. Μονάδες 3
Β.8. Να ετυμολογήσετε τις ακόλουθες λέξεις του κειμένου: ηγεμονία, συνέπεια, συσκοτίσει, προσδοκίες. Μονάδες 2
Γ.ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Γράφετε ένα κείμενο για τη σχολική εφημερίδα περίπου πεντακοσίων (500) λέξεων. Σ' αυτό, αφού αναφέρετε σύντομα περιπτώσεις όπου οι νέοι στην προσπάθειά τους να ακολουθήσουν τη μόδα οδηγούνται σε εξεζητημένες, προκλητικές και ακραίες μορφές συμπεριφοράς και εμφάνισης, να εξηγήσετε για ποιους λόγους παρουσιάζονται αυτά τα φαινόμενα, κυρίως κατά την εφηβεία.
Ή
Χαρακτηριστικό στοιχείο της αισθητικής της εποχής μας είναι η ενδυματολογική- ομοιομορφία, που προκαλεί το φαινόμενο της μαζοποίησης στον τρόπο της εξωτερικής εμφάνισης. Ποιοι είναι, κατά τη γνώμη σας, οι λόγοι/παράγοντες που οδηγούν στη σύγχρονη ενδυματολογική ομοιογένεια; (περίπου 500 λέξεις) Μονάδες 50
ΘΕΜΑ: ΝΕΟΙ - ΧΑΣΜΑ ΓΕΝΕΩΝ
ΔΙΑΣΑΦΗΣΗ ΕΝΝΟΙΩΝ Χάσμα γενεών είναι η διαφορά αντιλήψεων και νοοτροπίας και η συνακόλουθη αδυναμία συνεννόησης μεταξύ νέων και ηλικιωμένων. Οι διαφορές μπορούν να σχετίζονται με την αντίληψη του κόσμου, το νόημα της ζωής, το κόρος των αξιών και την καθημερινή συμπεριφορά ανάμεσα στη γενιά που βρίσκεται στο προσκήνιο της κοινωνικής δραστηριότητας και τη γενιά που ετοιμάζεται να την διαδεχτεί.
Οι συνηθέστερες μορφές του φαινομένου εντοπίζονται:
α. σε διαπροσωπικό επίπεδο, κυρίως στο πλαίσιο της οικογένειας ή στον σχολικό χώρο. Εκφράζεται με έντονες διαφωνίες και αντιπαραθέσεις μεταξύ των νέων και εκπροσώπων της άλλης γενιάς. Στην περίπτωση αυτή δεν εμφανίζεται η τάση συνολικών αντιλήψεων ή συλλογικών αντιδράσεων για την άλλη γενιά- η αντίθεση έχει προσωπικό χαρακτήρα, είναι δηλαδή προσωποπαγής.
β. σε ιδεολογικό επίπεδο και εκφράζεται ως γενικευμένη εναντίωση, διάθεση αντιπαράθεσης και απορριπτική στάση απέναντι στο σύνολο των ατόμων της άλλης γενιάς. Εκπηγάζει από την άκριτη υιοθέτηση στερεότυπων αντιλήψεων και προκαταλήψεων που αντιμετωπίζει ισοπεδωτικά το σύνολο των μελών μιας γενιάς, προσδίδοντάς τους μόνο αρνητικά χαρακτηριστικά.
ΑΙΤΙΕΣ (ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ)
1. Κύριο αίτιο της διάστασης ανάμεσα σε νέους και ηλικιωμένους είναι οι ιδιαίτερες συνθήκες (κοινωνικές, πολιτικές, πολιτιστικές κ.ά.) και η διαφορετική προοπτική κάθε εποχής. Τότε μια γενιά διαμορφώνει:
• τις δικές της αξίες
• τους κοινωνικούς στόχους
• τα ιδανικά της.
Το κοινωνικό πλαίσιο και οι ανάγκες διαφέρουν, βέβαια, από εποχή σε εποχή, αλλά ο άνθρωπος δεν προσαρμόζεται πάντα σ’ αυτές, παραμένει, συχνά, προσκολλημένος σε ιδέες και αρχές που δημιούργησε στην περίοδο της νεότητας.
2. Η διάσταση νέων-μεγαλυτέρων, επειδή συνοδεύεται από στοιχεία διαχρονικότητας, δημιουργεί κάποια προκατάληψη και σχετική αδιαλλαξία και στις δύο πλευρές. Έτσι, η διαμάχη υποδαυλίζεται από στοιχεία μη λογικά: οι νέοι απορρίπτουν «εκ των προτέρων» τους μεγαλύτερους ως συντηρητικούς και συμβιβασμένους και οι μεγαλύτεροι τις νεανικές ιδέες στο Α όνομα της «πείρας» που έχουν αποκομίσει από τη ζο)ή. Κατ’ αυτόν τον τρόπο λιγοστεύουν οι απόπειρες ιδεολογικής προσέγγισής τους και επέρχεται η έλλειψη επικοινωνίας.
3. Ο νέος περνά μια μεταβατική ηλικία, κατά την οποία προσπαθεί να επιβεβαιωθεί ως αυτόνομη ύπαρξη. Στη διάρκειά της επικρατεί κρίση προσωπική, ιδεολογική, ηθική, προκειμένου να γνωρίσει τον εαυτό του και τη ζωή. Όλα είναι συγκεχυμένα στη συνείδησή του, περιπίπτει σε αντιφάσεις, αισθάνεται ανασφαλής και εκδηλώνει επιθετική συμπεριφορά. Έρχεται, λοιπόν, σε σύγκρουση με τον εαυτό του και τον κοινωνικό του περίγυρο.
4. Τα αρνητικά κοινωνικά-οικονομικά και πολιτικά φαινόμενα μιας εποχής αρκετοί νέοι τα αποδίδουν συλλογικά στις προηγούμενες γενεές. Αυτό συμβαίνει λόγω της πολιτικής τους ανωριμότητας και της έλλειψης ορθής πολιτικοποίησης. Γι’ αυτό αδυνατούν να τα ερμηνεύσουν με βάση τις ιδιαίτερες πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες, που διαμόρφωσε η ιθύνουσα πολιτική και οικονομική εξουσία.
5. Οι νέοι, διαχρονικά, διακρίνονται για ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Τέτοια είναι:
• ο ρομαντισμός και ο έντονος συναισθηματισμός
• η περίσσεια ενεργητικότητα με την οποία είναι φύσει φορτισμένα λόγω της βιολογικής τους ακμής
• η στράτευσή τους σε αξίες, ιδεολογίες και οραματισμούς για τη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου
• η απορριπτική τους διάθεση απέναντι στις παραδοσιακές αξίες, τις αυθεντίες και τις συμβατικότητες
• η αποτίμηση με διαφορετικά κριτήρια των ηθικών αξιών
• η αναζήτηση και ευκολότερη υιοθέτηση των νεοτερισμών κ.ά.
Οι μεγαλύτεροι είναι:
• ρεαλιστές, πιο ορθολογιστές σε σχέση με τους νέους
• επιφυλακτικοί στο καινούριο λόγοι των πολλών διαψεύσεών τους στο# παρελθόν, λιγότερο τολμηροί και αποφασιστικοί λόγω αρνητικών εμπειριών
• πιο συντηρητικοί, συμβιβαστικοί και διαλλακτικοί
• φορείς παραδοσιακών αντιλήψεων, αρχών και αξιών μιας άλλης εποχής.
Τα χαρακτηριστικά αυτά από τη φύση τους προκαλούν πολύμορφες αντιθέσεις, γιατί συνεπάγονται μια διαφορετική στάση ζωής σε πολλά θέματα.
6. Ο νέος επιδιώκει αλλαγές, ανανέωση και έτσι συγκρούεται με τον συντηρητισμό των μεγάλων που επιθυμούν αναλλοίωτους τους θεσμούς που έχουν δημιουργήσει. Ακόμη και αν υπάρξει συναίνεση ως προς την αναγκαιότητα των αλλαγών, διαφωνούν συχνά στον τρόπο και την έκταση. Οι νέοι επιζητούν γρήγορες και επαναστατικές^ «εκ βάθρων» αλλαγές· οι μεγάλοι προτιμούν τις σταδιακές, με πολλές μεταβατικές φάσεις.
7. Επιπλέον, το φαινόμενο οξύνεται όταν οι δύο πλευρές οδηγούνται σε ακραίες αλληλοκατηγορίες:
Οι νέοι: κατηγορούν τους μεγάλους για ασυνέπεια, ηθικισμό, υποκρισία, αδιαλλαξία, δογματισμό, ωφελιμιστικό πνεύμα, τυπολατρία, στείρα προσκόλληση στο παρελθόν και γενικότερα ως εκπροσώπους του κατεστημένου.
Οι μεγάλοι: ψέγουν τη νέα γενεά για ανηθικότητα, ανευθυνότητα, μηδενισμό των ηθικών αξιών, οκνηρία, επιπολαιότητα, λατρεία της ευκολίας κ.ά. Έτσι, μερικά αρνητικά φαινόμενα που παρατηρούνται σε ένα μικρό ποσοστό μιας γενεάς, η άλλη πλευρά τα γενικεύει και τα αποδίδει στο σύνολό της. ,
ΑΙΤΙΑ ΔΙΕΥΡΥΝΣΗΣ ΤΟΥ ΧΑΣΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΓΕΝΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ
1. Οι σύγχρονοι νέοι είναι διαφορετικοί από αυτούς τοον προηγούμενοι γενεών:
• είναι πιο σφαιρικά ενημερωμένοι
• είναι φορείς καλύτερης παιδείας
• δέχονται μια πιο φιλελεύθερη κοινωνικοποίηση
• διαμορφώνουν την προσωπικότητά τους σε πιο δημοκρατικές-ανεκτικές κοινωνίες σε σχέση με το παρελθόν
• ωριμάζουν γρηγορότερα, διεκδικούν πιο έντονα τα δικαιώματά τους.
2. Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από γρήγορες αλλαγές σε όλους τους τομείς. Οι μεγαλύτεροι, ως κατασταλαγμένοι σε σταθερές αξίες, αντιμετωπίζουν τις αλλαγές με επιφύλαξη ή και αντίδραση· οι νέοι είναι πιο δεκτικοί στο καινούριο, επειδή βρίσκονται σε μια περίοδο ευρύτερων αναζητήσεων.
3. Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα, ρευστότητα, αντιφάσεις, κλονισμό το)ν δεδομένων αρχών και αξιών. Όλα αυτά προβληματίζουν περισσότερο τη νέα γενιά και, επειδή δε δημιουργούν σταθερά ερείσματα στον ψυχισμό τους, την κάνουν ευέξαπτη και επιθετική.
4. Στα πλαίσια της καταναλωτικής κοινωνίας:
• η ευδαιμονιστική αντίληψη επιβάλλει υπέρμετρη εργασιακή απασχόληση. Λείπει, επομένως, ο χρόνος για ουσιαστική επικοινωνία των γονέων με τα παιδιά τους και ψυχοπνευματική επαφή.
• ο νέος αντιδρά στον σύγχρονο τρόπο ζωής που δημιούργησαν οι μεγαλύτεροι και χαρακτηρίζεται από την υπερκατανάλωση, τη συμβατικότητα των διαπροσωπικών σχέσεων, την εμπορευματοποίηση των αξιών , τον αθέμιτο ανταγωνισμό.
5. Τα σοβαρά οικονομικά προβλήματα της εποχής μας (το υψηλό κόστος ζωής, η ανεργία των μεγαλύτερων, η αδυναμία επαγγελματικής αποκατάστασης των νέων κ.λπ.) προκαλούν προστριβές στα πλαίσια της οικογένειας.
6. Το αναχρονιστικό και καταπιεστικό εκπαιδευτικό σύστημα, που στερεί τους νέους από τον ελεύθερο χρόνο, αναπαράγει στερεότυπα και προκαταλήψεις, δεν ενθαρρύνει τον διάλογο και καλλιεργεί τον ανταγωνισμό και τη χρησιμοθηρία.
7. Οι σημερινοί νέοι ζουν με έναν πιο ελεύθερο τρόπο ζωής και υιοθετούν έναν τελείως διαφορετικό κώδικα ηθικής από τον παραδοσιακό. Συχνά, αυτό εκδηλώνεται με την επιθυμία ακραίας απελευθέρωσης από την καθιερωμένη κοινωνική συμπεριφορά και προσκρούει σε αισθήματα έντονης αντίθεσης και οργής των μεγαλύτερων.
Εξάλλου, η κρίση του θεσμού της οικογένειας είναι πιο έντονη σήμερα, γεγονός που προκαλεί προβλήματα στις σχέσεις των μελών.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΕΦΥΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΧΑΣΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΓΕΝΕΩΝ
1. Συνειδητοποίηση από μέρους νέων και ηλικιωμένων ότι η αρμονική συνύπαρξη των επάλληλων γενεών σε όλα τα πεδία της ανθρώπινης παρουσίας αποτελεί προϋπόθεση για την ατομική και κοινωνική πρόοδο. Ο συνδυασμός του ενθουσιασμού των νέων και της πείρας των ηλικιωμένων συνιστά προωθητική δύναμη σε κάθε κοινωνική, πολιτική, οικονομική και πολιτιστική δραστηριότητα.
2. Αμοιβαία αναγνώριση δικαιωμάτων μέσα σε ένα φιλελεύθερο και δημοκρατικό κλίμα αλληλοσεβασμού.
Οι μεγαλύτεροι: να αποβάλλουν μια διάθεση αδιαλλαξίας και περιφρονητικής υποτίμησης των νέων, να κατανοήσουν τα προβλήματα και την ιδιαιτερότητα της εφηβείας. Να αντιληφθούν πως κάθε εποχή έχει τη δική της ηθική και να αναπτύξουν μαζί τους έναν ισότιμο διάλογο, χωρίς συντηρητισμό και δογματισμό, αλλά με μετριοπάθεια, κατανόηση των δυσκολιών των νέων και ειλικρινή αυτοκριτική. Πρέπει, επίσης, να αποφεύγεται το διδακτικό-συμβουλευτικό ύφος- η αγωγή είναι πιο αποτελεσματική δια του παραδείγματος και η καλύτερη απόδειξη της αξίας των μεγαλύτερων είναι αυτή που προέρχεται μέσα από τα έργα τους.
Οι νέοι: να απαλλαγούν από απολυτότητες και μια μόνιμη και στείρα αντιρρητική διάθεση. Είναι ανάγκη να κατανοήσουν πως οι αλλαγές απαιτούν χρόνο, διάθεση συνεργασίας και συχνά την πολύτιμη εμπειρία των πρεσβύτερων.
3. Στα πλαίσια της οικογένειας να διαμορφωθούν συνθήκες βαθύτερης επικοινωνίας. Ο αυταρχισμός των μεγαλύτερων, η διάθεση επιβολής πρέπει να εκλείψουν, όπως και η απροθυμία των νέων να είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους.
4. Η πολιτεία οφείλει να αντιμετωπίσει τα προβλήματα και των δύο γενεών, γιατί η πίεση και η ανασφάλεια που επιφέρουν, προκαλούν την αντιπαλότητα προς την άλλη γενεά. Παράλληλα, οφείλει να επενδύσει σε μια ουσιαστική, σύγχρονη, αποτελεσματική παιδεία και να δείξει πίστη στους νέους, προωθώντας τους κοινωνικά, επαγγελματικά, οικονομικά και πολιτικά.
5. Ανάπτυξη δραστηριοτήτων (πολιτικών, κοινωνικών, πολιτιστικών) με κοινή συμμετοχή νέων και μεγαλύτερων. Έτσι, θα δημιουργηθούν προϋποθέσεις επικοινωνίας, εφόσον κατανοήσουν πως τα προβλήματα απαιτούν αμοιβαία συνεργασία και ειλικρινή συμπόρευση.
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΧΑΣΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΓΕΝΕΩΝ
• Διάσπαση οικογενειακής συνοχής και υποβιβασμός του θεσμού της οικογένειας
• Έλλειψη κοινωνικής συνοχής και συνεργασίας, που προκαλεί κάποτε ακόμη και κοινωνικές συγκρούσεις και αναταραχές.
• Όξυνση ηλικιακού ρατσισμού.
• Άγονος διαχωρισμός παλαιού και νέου (αντί γόνιμου συγκερασμού), αδυναμία αξιοποίησης του δυναμισμού των νέων και της πείρας των μεγαλυτέρων με συνέπεια την καθυστέρηση της κοινωνικής, πολιτικής, οικονομικής και πολιτισμικής προόδου.
ΘΕΜΑ: ΝΕΟΙ (ΧΑΣΜΑ ΓΕΝΕΩΝ) ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΕΙΜΕΝΟ ίο
Το χάσμα των γενεών
Σαν διαμαρτυρία κατά των αξιών της κοινωνίας των μεγάλων, η νεολαία δημιουργεί τη δική της αντικουλτούρα. Στοιχεία της αποτελούν, ειδικότερα, τα παράξενα ρούχα, η θορυβώδη ποπ μουσική, οι μηχανές με τις βγαλμένες εξατμίσεις κ.λπ. Οι γονείς, συχνά, δεν μπορούν να καταλάβουν τα παιδιά τους και αυτό τους ερεθίζει, εκνευρίζει, τους εξοργίζει.
Παρά όλα αυτά δεν μπορούμε να ερμηνεύσουμε τις αιτίες της «σύγκρουσης των γενεών» με τα αρνητικά συναισθήματα. Για να καταλάβουμε αυτή τη «σύγκρουση» θα πρέπει, αντίθετα, να ξεφύγουμε από τα συναισθήματα και να στραφούμε στα πραγματικά γεγονότα. Στην τελευταία δεκαετία αυξήθηκε ο πληθωρισμός, η ανεργία, οι τιμές. Και μαζί της μεγάλωσε το αίσθημα της αβεβαιότητας για το σήμερα και του φόβου για το αύριο. Η οικονομική κρίση χτυπάει τη νεολαία εξίσου, αν όχι περισσότερο από τους μεγάλους σε ηλικία. Κάθε χρόνο μπαίνουν στην αγορά εργασίας χιλιάδες νέοι που αρχίζουν τη δική τους αυτόνομη ζωή. Ακριβώς αυτοί βρίσκουν κλειστές τις πόρτες των εργοστασίων, των επιστημονικών εργαστηρίου. Πάνω από τη μισή στρατιά των ανέργων αποτελούν νέοι και νέες ηλικίας έως 25 χρονών. Και διαμαρτύρονται. Χιλιάδες νέοι διαδηλώνουν στους δρόμους ζητώντας δουλειά για τη νεολαία.
Θέλουν δουλειά! Είναι τα κυριότερα θύματα της κρίσης; Καλέ τι μας λέτε! Αυτοί είναι ένοχοι για την κρίση! Είναι πολλοί και θέλουν να εκτοπίσουν από τις δουλειές τους μεγάλους! Είναι αδίστακτοι, επιθετικοί. Είναι μια άτιμη γενιά, μας εμποδίζει όχι μόνο να ζήσουμε ήσυχα, αλλά και να δουλέψουμε ήσυχα... Από τους αστούς δεξιοτέχνες της προπαγάνδας δε λείπει η πείρα του ψυχολογικού χειρισμού. Και χρησιμοποιούν για αυτό το σκοπό όλη τη δύναμη των ΜΜΕ, που ελάχιστα ασχολούνται με το πώς θα λιγοστέψει η ανεργία, πώς θα χαλαρώσει η κρίση. Αντίθετα η νεολαία μετατρέπεται στη σπουδαιότερη σχεδόν απειλή της κοινωνικής γαλήνης. Μια απειλή που ενάντιά της πρέπει να στραφεί ολόκληρη η κοινωνία. Έτσι, η κοινωνική σύγκρουση, η σύγκρουση ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις υποκαθίσταται με την ψυχολογική «σύγκρουση των γενεών».
(Έντουαρντ Ρόζενταλ, Στην κοινωνία των ψευδαισθήσεων)
Κείμενο 2ο
Η πάλη των γενεών
[...] Τα «σύνολα» που αποκαλούμε κοινωνικές τάξεις αποτελούνται από άτομα διαφορετικής ηλικίας, που είναι αδύνατο να σκέφτονται και να ενεργούν όλα με τον ίδιο τρόπο, όπως απλουστευτικά το υποθέτουμε, όταν τα εντάσσουμε στην ίδια τάξη. Ακόμη κι αν τους κρίνουμε με οικονομικά κριτήρια, οι νέοι έχουν βασικές διαφορές από τους ηλικιωμένους της ίδιας τάξης. Οι διαφορές γίνονται πολύ πιο ουσιαστικές και πιο έντονες, όταν σκεφθούμε τις ανάγκες της κάθε ηλικίας και την επακόλουθη προτεραιότητα που θέτουν στους στόχους τους.
Η ίδια η βιολογική διαφορά το)ν ίδιων οργανισμοί, του παλιού και του νέου, τους οδηγεί σε διαφορετική θεώρηση του κόσμου και σε ανταγωνιστική] στάση μέσα στη ζωή. Ο νέος κινείται προς τα εμπρός, ο ηλικιωμένος, όταν δε γυρίζει πίσω, προσπαθεί να συγκρατήσει το παρόν, αυτό που του εξασφαλίζει την ύπαρξή του, να συντηρήσει όσα κατόρθωσε να αποχτήσει. Η συντηρητική στάση είναι αυτονόητη για τον άνθρωπο μιας κάποιας ηλικίας, αφού αποτελεί συνάρτηση της συντήρησης της ίδιας του της ύπαρξης, που με τα χρόνια έχει εξαντλήσει πολλές από τις πιο ζωτικές δυνάμεις της και οδεύει προς την αναπόφευκτη φθορά.
Είναι απόλυτα κατανοητή η στροφή το)ν ώριμων προς το παρελθόν, προς την περίοδο εκείνη της ζωή τους «που είχαν και δύναμη και λόγο και ομορφιά».
Αντίθετα, ο νέος ατενίζει μπροστά το μέλλον και πιστεύει πως μπορεί να το κάνει καλύτερο από το παρόν. Ο νέος, με ακέραιες όλες τις δυνάμεις του, πιστεύει πως έχει τη δύναμη και την υποχρέωση να καταχτήσει τον κόσμο που ανοίγεται μπροστά στα έκπληκτα μάτια του...
(Μανόλης Ανδρόνικος, Πηγή: Το Βήμα -απόσπασμα, διασκευή)
ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του 1ου κειμένου (60-80 λέξεις).
(μον. 25)
Ποια είναι η διαφορετική θεώρηση της αιτιολογίας του «χάσματος των γενεών» από ύο συγγραφείς με βάση το περιεχόμενο των κειμένων τους;
Β.Ι. β) Με ποιο τρόπο/μέθοδο αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος του 1 ου κειμένου;
(μον. 2)
Β.Ι. γ) Πώς πραγματοποιείται η συνοχή μεταξύ των παραγράφων του 1ου κειμένου;
(μον. 2)
Β.Ι. δ) Τι εξυπηρετεί η χρήση του θαυμαστικού στις πρώτες περιόδου της τρίτης παραγράφου του 1 ου κειμένου;
(μον. 5)
Β.2.α) Στην πρώτη παράγραφο του 1ου κειμένου να αντικαταστήσετε τις τονισμένες λέξεις με άλλες συνώνυμές τους, χωρίς να αλλοιώνεται το περιεχόμενό της.
(μον. 4)
Β.2.β) Να επισημάνετε στο 1 ο κείμενο τέσσερις λέξεις με συνυποδηλωτική λειτουργία.
(μον. 4)
Β.2.γ) Να ετυμολογήσετε τις ακόλουθες λέξεις του 2ου κειμένου: ηλικία, διαφορές, αυτονόητη, έκπληκτα.
(μον. 4)
Β.2.6) Για καθεμιά από τις παρακάτω» λέξεις του 2ου κειμένου να γράψετε μια αντώνυμη: ενεργούν, βασικές, συντηρητική, φθορά.
(μον. 4)
Β.3) Να αναπτύξετε μια παράγραφο με τη μέθοδο της σύγκρισης και αντίθεσης, αντλώντας ιδεολογικό υλικό από τα διαφορετικά χαρακτηριστικά μεταξύ νέων και ηλικιωμένοι.
(μον. 10)
Γ. Πιστεύετε πως είναι δυνατή η γεφύρωση του χάσματος των γενεών; Αν τη θεωρείτε εφικτή, να αναπτύξετε τις προτάσεις σας για την υλοποίησή της σε ένα κείμενο 400-500 λέξεων.
(μον. 40)
ΘΕΜΑ: ΝΕΟΙ
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΣΗΜΕΡΙΝΩΝ ΝΕΩΝ
Κατά γενική ομολογία οι σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες δεν είναι ιδανικές για τους νέους της εποχής μας. Ο σημερινός νέος βιώνει μια διπλή κρίση: την κρίση της ηλικίας του, που συνοδεύει την πορεία του προς την ωριμότητα αλλά και την κρίση του πολιτισμού μας με τις πολλαπλές αντιφάσεις του, έτσι όπως αυτές αναγνωρίζονται από τον νέο. Πολλοί μάλιστα μιλούν για μια αδικημένη γενιά, η οποία δεν μπορεί να ελπίζει σε ένα καλύτερο μέλλον, όπως όλες οι προηγούμενες. Οι νέοι της εποχής μας αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα, μερικά από τα οποία είναι:
1. Προβλήματα ένταξής τους στην κοινωνία
• η οικογένεια δεν παρέχει τα αναγκαία εφόδια (ψυχοπνευματική καλλιέργεια, κοινοτικές αρετές, ηθικές αρχές κ.λπ.) που θα συνδράμουν στην ομαλή κοινωνικοποίηση των νέων. Σε αυτό συμβάλλουν:
ο συχνά, υπερπροστατευτικός της χαρακτήρας που δε διαμορφώνει αυτόνομες και αυτεξούσιες προσωπικότητες η πολύωρη εργασιακή απασχόληση των γονέων ελαχιστοποιεί τον χρόνο που οφείλουν να αφιερώνουν για τη διαπαιδαγώγηση και την ψυχολογική τους στήριξη
• η εκπαίδευση με το ανταγωνιστικό κλίμα και την απουσία συλλογικών δραστηριοτήτων δεν καλλιεργεί τις κοινοτικές τους αρετές
• η απουσία θετικών προτύπων που θα αποτελέσουν το υγιές ιδεολογικό έρεισμα, για να προσανατολιστούν ορθά στις ευρύτερες επιλογές τους.
2. Δυσχέρειες στην επαγγελματική αποκατάσταση. Αίτια του προβλήματος:
• η αυξανόμενη ανεργία
• ο οξύτερος ανταγωνισμός (μεγάλη προσφορά, μικρή ζήτηση)
• η επικράτηση κλίματος αναξιοκρατίας, πελατειακών σχέσεων και νεποτισμού
• ο κορεσμός πολλών, κυρίως παραδοσιακών, επαγγελμάτων
• η υπερπληθώρα των πτυχιούχων
• ο ανεπαρκής επαγγελματικός προσανατολισμός.
3. Το πρόβλημα της επικοινωνίας
• η διεύρυνση του χάσματος το)ν γενεών, εξαιτίας, κυρίως, της κρίσης του θεσμού της οικογένειας
• η έλλειψη ουσιαστικού διαλόγου στο πλαίσιο της σχολικής ζωής
(δασκαλοκεντρισμός, απουσία συλλογικών δραστηριοτήτων, ανταγωνισμός
κ.λπ.)
• η έλλειψη βαθύτερης επικοινωνίας με τους συνομηλίκους, λόγω:
του περιορισμένου ελεύθερου χρόνου, εξαιτίας των πολλαπλών υποχρεώσεων που προκύπτουν από το εξεταστικοκεντρικό εκπαιδευτικό σύστημα
της επικράτησης νόθων μορφών ψυχαγωγίας και της τυποποίησης που επιβάλλει η βιομηχανοποίηση και ηλεκτρονικοποίηση του ελεύθερου χρόνου.
Η ποιότητα της παρεχόμενης παιδείας. Ο χαρακτήρας του σύγχρονου εκπαιδευτικού θεσμού, απόλυτα προσαρμοσμένου στις απαιτήσεις της οικονομίας της αγοράς, δεν ικανοποιεί τις πνευματικές ανάγκες των νέων. Αντίθετα, εξουθενώνει τον νέο με τη μηχανική μάθηση αποσπασματικών γνώσεων, περιορίζοντας τη δημιουργικότητα, την κριτική σκέψη και τον διάλογο. Κυρίαρχα στοιχεία:
• ο τεχνοκρατικός, εξειδικευτικός χαρακτήρας δε συμβάλλει στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων με πνευματικές, κοινωνικές, ηθικές αξίες και ιδανικά
• καλλιεργεί τη χρησιμοθηρική αντίληψη για τη γνώση στο πλαίσιο των επαγγελματικών αναγκαιοτήτων
• το αναχρονιστικό, ως ένα βαθμό, περιεχόμενο σπουδών, δεν ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις, σε ένα διαρκώς διαφοροποιούμενο περιβάλλον.
4. Η ευρύτερη κρίση αξιών, συστημάτων, ιδεολογιών, που δε δημιουργεί εσωτερικά ερείσματα, βεβαιότητες. Συγκεκριμένα, η εποχή μας χαρακτηρίζεται από:
• την έκπτωση διαχρονικών αξιών, όπως η αγάπη, η φιλία, η ανιδιοτέλεια. Στο πλαίσιο της ανταγωνιστικής και καταναλωτικής κοινωνίας οι ανθρώπινες σχέσεις έχουν καταστεί «οικονομικές», συμβατικές, τυπικές και απρόσωπες. Η στυγνή σκοπιμότητα, ο άκρατος ανταγωνισμός και ο υπέρμετρος ατομικισμός αλλοτριώνουν τον χαρακτήρα της ανιδιοτελούς επικοινωνίας.
• ιδεολογικά ρεύματα, «κοσμοθεωρίες» που διέρχονται κρίση είτε επειδή έχουν προκαλέσει απογοήτευση σε μεγάλο μέρος των οπαδών τους στις προσπάθειες υλοποίησής τους είτε γιατί έχουν αποδειχτεί ουτοπικές ή αδύναμες να βελτιώσουν την κοινωνικο-πολιτική ζωή.
• πολιτικά συστήματα, που, παρά τις επαγγελίες τους, διαιωνίζουν τις υπαρκτές ανισότητες και συχνά οδηγούν ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού στον αποκλεισμό και στην εξαθλίωση ή περιθωριοποίηση.
Όλα αυτά προκαλούν σοβαρά προβλήματα προσανατολισμού των νέων, γιατί
βρίσκονται αντιμέτωποι με την καθημερινή πραγματικότητα χωρίς σταθερές
αξίες και εσωτερικά ερείσματα. Έτσι, πολλοί νέοι βιώνουν:
• απογοήτευση από τις αντιθέσεις της σύγχρονης κοινωνίας, όπου κυριαρχεί η ανισότητα, η αδικία και το δίκαιο του ισχυρότερου.
• άγχος, ανασφάλεια και αίσθημα διαρκούς πίεσης, τα οποία απορρέουν από τις σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες: καταπιεστικό εκπαιδευτικό σύστημα, ανταγωνισμός, ανεργία, επαγγελματική ανασφάλεια, βία, κ.ά.
• απογοήτευση από τη λειτουργία του πολιτικού συστήματος -διαφθορά, υποκρισία, αλαζονεία, λαϊκισμός- η οποία οδηγεί στην πολιτική παθητικότητα και την αναζήτηση ατομικών λύσεων.
• αίσθημα αδυναμίας, αφού πολλές αποφάσεις λαμβάνονται ερήμην τους, παρά το γεγονός ότι τους αφορούν άμεσα, επηρεάζουν το παρόν και προκαθορίζουν το μέλλον τους.
• απουσία συναισθηματικής κάλυψης, εξαιτίας της αποξένωσης των μελών της σύγχρονης οικογένειας και της απουσίας των γονιών από τα σημαντικά προβλήματα του νέου.
• έλλειψη μέτρου και αδυναμία στάθμισης το)ν συνεπειών της δράσης τους, εξαιτίας της ελευθεριάζουσας αγωγής και των συγκεχυμένων προτύπων.
• αίσθημα κενού και ανικανοποίητου, το οποίο έχει τις ρίζες του στην αδυναμία του νέου να ανταποκριθεί στα προβαλλόμενα καταναλωτικά πρότυπα, που τον αποπροσανατολίζουν από την ουσία της ζωής, στερώντας του τη δυνατότητα να κατακτήσουν την πραγματική ευτυχία.
ΑΝΑΓΚΑΙΑ ΕΦΟΔΙΑ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΝΕΩΝ
1. Η αυτογνωσία, ως απαραίτητη προϋπόθεση για αυτοβελτίωση και ορθό προσανατολισμό των επιλογών και των στόχων τους.
2. Η πνευματική καλλιέργεια
• η ανάπτυξη των πνευματικών δυνάμεων (όπως είναι η κρίση, η αντίληψη, η διορατικότητα κ.λπ.)
• η ευρύτητα πνεύματος και η απαλλαγή από προλήψεις, δεισιδαιμονίες, το δογματισμό και τη μονομέρεια.
3. Η ανάπτυξη των κοινωνικών αρετών (συλλογικότητα διαλεκτική διάθεση, πνεύμα συνεργασίας κ.λπ.) που συμβάλλει στο να:
• ενταχθούν/προσαρμοστούν ομαλά στην κοινωνική πραγματικότητα
• συνειδητοποιήσουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους
• περιστείλουν τον ατομικισμό και να συμμετέχουν σε συλλογικά σχήματα έκφρασης και κοινωνικής διεκδίκησης.
4. Οι ηθικές αρετές. Αρετές, όπως η δικαιοσύνη, η ανιδιοτέλεια, η εντιμότητα, η ειλικρίνεια κ.λπ., συνιστούν σημαντικά εφόδια για τον νέο, γιατί:
• ενισχύουν τις εσωτερικές του αντιστάσεις στις προσωπικής υφής δοκιμασίες και αντιξοότητες της ζωής του
• ενδυναμώνουν τη βούλησή του να ελέγξει τις παρορμήσεις και να
χαλιναγωγήσει τα πάθη του, συμβάλλοντας στην ψυχολογική του ισορροπία.
5. Η υγιής πολιτική συνείδηση. Η ουσιαστική γνώση των πολιτικών ιδεολογιών, η κατανόηση του χαρακτήρα των πολιτικών φαινομένων και, ευρύτερα, η πολιτικοποίηση των νέων:
• καθιστά τους νέους ενεργούς πολίτες, όχι απλώς υπηκόους, που μπορούν να συμμετέχουν στο κοινωνικο-πολιτικό γίγνεσθαι
• αποτρέπει την ιδεολογική χειραγώγησή τους, την οπαδοποίηση, τον κομματισμό και τις ιδεολογικές προκαταλήψεις.
• παρέχει τη δυνατότητα να αποκαλύψουν τις προπαγανδιστικές μεθοδεύσεις, τον λαϊκισμό, την παραπλάνηση και τη δημαγωγία.
6. Η πίστη σε υψηλές αξίες και ιδανικά. Ο νέος που εμφορείται από αυτά, μπορεί να:
• προβεί σε ορθή ιεράρχηση των αξιών και των προτεραιοτήτων του
• αποφύγει την αλλοτριωτική και μαζοποιητική επίδραση της σύγχρονης καταναλωτικής κοινωνίας
• υιοθετήσει μια αγωνιστική στάση ζωής για τη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου.
7. Η επαγγελματική κατάρτιση. Σε ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό και απαιτητικό εργασιακό περιβάλλον καθίσταται αναγκαία η πλήρης επαγγελματική κατάρτιση των νέων. Η διαρκής επιμόρφωση στις συνεχείς εξελίξεις και η εξειδίκευση:
• εντάσσουν δημιουργικά τους νέους στην παραγωγική διαδικασία και τους καθιστούν ενεργά μέλη της κοινωνίας
• αποτελούν σημαντική προϋπόθεση για την επαγγελματική τους αποκατάσταση.
8. Η ενημέρωσή τους για τα παγκόσμια ζητήματα
• απαλλάσσει από το τοπικιστικό πνεύμα και διευρύνει το πεδίο των γενικότερων ενδιαφερόντων τους
• διαμορφώνει πνεύμα οικουμενικής συνείδησης και τους ευαισθητοποιεί, ώστε να συμβάλλουν στην επίλυση των παγκόσμιων προβλημάτων.
ΘΕΜΑ: ΝΕΟΙ (ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ) ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
Νέοι, ναρκωτικά, βία
Οι σημερινοί νέοι κατατρύχονται από πολλαπλές αντιφάσεις: Φυσικά, η εποχή μας τους προσφέρει πιο άνετη, πιο ελεύθερη, πιο «κοσμοπολίτικη ζωή», με πολύ περισσότερες δυνατότητες και ευκαιρίες μόρφωσης, επικοινωνίας, ψυχαγωγίας, παρά η μεσοπολεμική και άμεσα μεταπολεμική Ελλάδα, η αφανισμένη από πολέμους, κατοχές, εμφυλίους, η «επαρχιώτικη» Ελλάδα, με τις προλήψεις και προκαταλήψεις της, με τις απαγορεύσεις και τις καταπιέσεις, που μάστιζαν τη νεολαία του καιρού εκείνου. Θα μπορούσαν, οι τωρινοί νέοι, να πουν -όπως ο σαιξπηρικός Πίστολ- «ο κόσμος για μένα είναι ένα στρείδι, που θα τ’ ανοίξω εγώ με το σπαθί μου». Μόνο που το «σπαθί» είναι δίκοπο. Αυτή ακριβώς η «ανοιχτή» κοινωνία της «αφθονίας» περικλείει προκλήσεις που, συχνά, μετατρέπονται σε παγίδες.
Η «αφθονία» γίνεται αντικατοπτρισμός, όπως για τους καμηλοβάτες της Σαχάρας, που όσο προσπαθούν να τον αγγίξουν και να τον γευτούν τόσο ξεφεύγει απ’ τα χέρια τους...
Η «ανοιχτή κοινωνία» και οι «περισσότερες ευκαιρίες» μεταφράζονται, κατά κανόνα, σε κλειστές πόρτες και σε εμπαιγμούς...
Η αποτίναξη των απαγορεύσεων και της καταπίεσης ισοσταθμίζεται με ρήξη των «δεσμών αίματος» (που δεν είναι δα και «δεσμά») και με ανεμοσκόρπισμα της οικογένειας -όχι εξαιτίας των νεότερων μελών της...
Η απελευθέρωση των ερωτικών σχέσεων τις υποβαθμίζει, πολλές φορές, σε ανούσια σαρκική επαφή, και η ελευθερία κίνησης και ψυχαγωγίας τους κάνει έρμαια των εμπόρων «τεχνητών παραδείσων»...
Οι πολλαπλάσιες προσβάσεις σε πλατύτερη μόρφωση, στομώνεται απ’ την κακομοιριά και την παπαγαλία της ελληνικής εκπαίδευσης, ενώ η «ιλιγγιώδης τελειοποίηση της τεχνολογίας» με τα ΜΜΕ και τα Διαδίκτυα, μετατρέπει τους χρήστες του σε «βίδες» τους και τους απομονώνει απ’ τον γύρω κόσμο...
Ο «κοσμοπολιτισμός» και η ακαριαία επικοινωνία με τα εκτός των τειχών μας, παίρνει μορφή πιθηκισμού ξένων μοντέλων και ηθών (που σπάνια είναι τα καλύτερα) και φτάνει σε μιαν άλλη ξενική κατοχή, χειρότερη απ’ την στρατιωτική, επειδή είναι εκούσια..,
Όλα αυτά -που κανένας δεν τ’ αγνοεί- ενσταλάζουν σε πολλούς νέους ένα οδυνηρό αίσθημα απογοήτευσης, απ’ όλους και απ’ όλα και, προπάντων, απ’ τους εαυτούς τους. Νιώθουν ανήμποροι μπρος στις Σειρήνες του πολύφερνου κόσμου... ξένοι μέσα στο άδειο σπιτικό τους.,, ματαιόπονοι στα γρανάζια μιας στείρας παιδείας... αποτυχημένοι και ικανοί μόνο, για να πλουτίζουν τις στατιστικές της ανεργίας... ανδρείκελα θαυματουργών μηχανών, που βαθαίνουν τη μοναξιά τους...
Κι αν (ή όταν) αναζητήσουν αποκούμπι, βοήθεια, «πρότυπα», στον κόσμο των «μεγάλων», τι εισπράττουν; Κοινωνικό κανιβαλισμό, όπου το μέγα και μοναδικό ζητούμενο αποτελεί η οικονομική «επιτυχία» με κάθε μέσο και με κάθε θυσία (των άλλων)... τερατώδη μητροκτονία της Φύσης, λεηλασία κάθε πηγής ζωής μέχρις αφανισμού κάθε ζωής... πολέμους, γενοκτονίες, ολοκαύτωμα, σφαγές με το παλαιότατο προσωπείο του πατριωτισμού και του εθνικισμού, και με το νεότατο τοιούτο του ανθρωπισμού... φανατική μισαλλοδοξία για ιδέες, πρόσωπα, φυλές, που ιδανικό «τέλος» και σκοπός της είναι ο ολοκληρωτικός αφανισμός των «άλλων»...
Αντίδοτο για τα αδιέξοδα, τις απογοητεύσεις, την πνιγμονή: τα ναρκωτικά, με την τραγική ψευδαίσθηση πως θα τους χαρίσουν διέξοδο, ανάσες, «γοητείες». Παίρνοντας τη «δόση» τους, νιώθουν να «σηκώνονται πάνω απ’ τη γη», να γίνονται «δυνατοί και μοναδικοί». Και, αυτήν την πλασματική «δύναμη», τη δοκιμάζουν σε παραβατική συμπεριφορά, βία και βανδαλισμούς -εκπαιδευμένοι ήδη από τη γύρω τους βιοτική βία, που την υπερπροβάλλουν οι μικρομεγάλες οθόνες, μαζί με
αμέτρητες ταινίες, όπου οι πάντες «βιάζουν» τους πάντες, όπου πυρπολούνται και αφανίζονται τα πάντα, εκτός από τον Ένα, τον «σταρ» που, επιπλέον, κερδίζει και «το κορίτσι». Τέτοιοι «σούπερμαν» νομίζουν πως γίνονται και αυτοί. Και, επιπλέον, δικαιωμένοι εκδικητές για τα όσα τους «ξεγέλασαν» και όσα δεν απόχτησαν...
Αυτό το πλέγμα απογοητεύσεων, ψευδαισθήσεων, εκδίκησης, κενού, γεμίζει τις έρευνες και τις στατιστικές. Δεν χρειάζεται να πω ότι τα τραγικά τούτα παιδιά αποτελούν ένα ποσοστό μόνο της νεολαίας μας. Τα περισσότερα άλλα μένουν αλώβητα και πασχίζουν, μ’ όλες τις αντιξοότητες, να χτίσουν μιαν υγιή ζωή, να μεταλάβουν όσα γόνιμα μπορεί αυτή να τους προσφέρει. Αλλά αυτοί δεν γίνονται «σταρ» στις μικρές οθόνες και στα «παράθυρα». Απλώς προσπαθούν να είναι «έτοιμοι και ώριμου).
(Μάριος Πλωρίτης, Πηγή: Το Βήμα -διασκευή, απόσπασμα)[1]
ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να αποδώσετε την περίληψη του κειμένου σε 100-120 περίπου λέξεις.
Μονάδες 25
Β.Ι. α) Να δώσετε έναν άλλο τίτλο στο κείμενο.
Β.Ι. β) «Όλα αυτά -που κανένας δεν τ’ αγνοεί... που βαθαίνουν τη μοναξιά τους...». Να παρουσιάσετε τη δομή και τον τρόπο ανάπτυξης της παραπάνω παραγράφου, καθώς και τον τρόπο και τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας σε αυτήν.
Β.Ι. γ) «Δεν χρειάζεται να πω ότι τα τραγικά τούτα παιδιά αποτελούν ένα ποσοστό μόνο της νεολαίας μας. Τα περισσότερα άλλα μένουν αλώβητα και πασχίζουν, μ * όλες τις αντιξοότητες, να χτίσουν μιαν υγιή ζωή, να μεταλάβουν όσα γόνιμα μπορεί αυτή να τους προσφέρει». Ποια θέση διατυπώνει ο συγγραφέας στο παραπάνω απόσπασμα;
Μονάδες 13
Β.2.α) Προλήψεις - ψυχαγωγία - τελειοποίηση - ανεργίας - παραβατική: να βρείτε και να γράψετε σε ποια συνθετικά μέρη χωρίζονται οι παραπάνω λέξεις. Επίσης για καθεμιά από τις λέξεις αυτές να δώσετε μία σύνθετη που να έχει το ίδιο δεύτερο συνθετικό.
Β.2.β) κατατρύχονται - προλήψεις - υποβαθμίζει - αλώβητα - αντιξοότητες: να αντικαταστήσετε στο κείμενο καθεμία από τις παραπάνω λέξεις με μία συνώνυμη, χωρίς να αλλοιώνεται το νόημα των προτάσεων.
Β.2.γ) Να δώσετε ένα αντώνυμο για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: εκούσια, οδυνηρό, στείρας, πλασματική.
Β.2.δ) Να εντοπίσετε με ποια σημασία (δηλωτική ή συνυποδηλωτική) χρησιμοποιούνται στις παρακάτω φράσεις οι διακριτές λέξεις: ανεμοσκόρπισμα της οικογένειας, νιώθουν ανήμποροι, να χτίσουν μιαν υγιή ζωή.
Μονάδες 17
Β.3) «Οι πολλαπλάσιες προσβάσεις σε πλατύτερη μόρφωση, στομώνεται απ' την κακομοιριά και την παπαγαλία της ελληνικής εκπαίδευσης». Να αναπτύξετε την παραπάνω άποψη σε μία παράγραφο 80-90 λέξεων.
Μονάδες 5
Γ. Υποθέστε πως συμμετέχετε με άλλους εκπροσώπους της νεολαίας σε τηλεοπτική συζήτηση με θέμα: « Ποια εφόδια πρέπει να διαθέτει ένας νέος, για να ανταποκριθεί στις αυξημένες απαιτήσεις και στα σοβαρά προβλήματα της εποχής μας». Ποιο θα ήταν το περιεχόμενο της δικής σας παρέμβασης; (300 - 400 λέξεις).
ή
Ο συγγραφέας αναφέρει ότι ένα μέρος της νεολαίας εμφανίζει παραβατική συμπεριφορά, κυρίως με πράξεις βίας και χρήση ναρκωτικών ουσιών, α. Πού οφείλεται η παραβατική αυτή συμπεριφορά των νέων;
β. Ποιοί μηχανισμοί άμυνας μπορούν να ενεργοποιηθούν προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της νεανικής παραβατικότητας;
Υποθέστε ότι θα εκφωνήσετε το κείμενό σας σε εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου σας με θέμα «Νεανική παραβατικότητα» (450-500 λέξεις).
Μονάδες 40
[1] Το άρθρο του Πλωρίτη είχε δοθεί ως κείμενο στις Πανελλήνιες Εξετάσεις 2007 των Τ.Ε.Ε.